Aşırı duyarlılık nedir? Aşırı duyarlılık reaksiyonları nedenleri, tipleri ve belirtileri nelerdir, aşırı duyarlılık hakkında bilgi.
Aşırı Duyarlılık Nedir? Aşırı Duyarlılık Reaksiyonları Tipleri
Aşırı duyarlılık, alerjiye neden olan bir maddeye ya da fiziksel bir uyarana verilen yanıtın olağandan daha hızlı ve aşırı biçimde gelişmesine yol açan edinilmiş özelliktir. Bu terim çoğu zaman alerji ile ya da çok ağır bir alerji tepkisi olan anafilaksi ile eşanlamlı olarak kullanılır. Bağışıklık bilimde, tepki mekanizmalarıyla birbirinden ayrılan dört aşırı duyarlılık tipi tanımlanmıştır.
I. tip aşırı duyarlılık, serumda ve deride bulunan reajin türünden antikorların antijen özelliğindeki bir uyaranla karşılaşmasından doğan tepkileri tanımlar. Bu etkileşim, ince damarların geçirgenliğini artıran histamin gibi maddelerin, dokulardaki mast hücrelerinden hızla açığa çıkmasına neden olur. Bu tepki sırasında, damarlardan doku aralıklarına sıvı geçişiyle birlikte, bronşlarda olduğu gibi, şişme ve düz kas kasılmaları görülür. Anafilaksi, saman nezlesi, astım ve ürtiker I. tipten aşın duyarlılık tepkileridir.
II. tip aşırı duyarlılık, kan dolaşımındaki bir antikorun, bir hücrenin yapısında yer alan ya da hücreye tutunmuş olan bir antijenle etkileşiminden ileri gelir. Bu tür bir tepkime, kan serumundaki komplemanı etkinleştirerek hücre yıkımına yol açar. Alyuvarların yıkıma uğramasının sonucu olan hemolitik kansızlık, II. tip aşırı duyarlılığın en bilinen örneğidir. III. tip aşırı duyarlılıkta ise, antijen özelliğindeki bir uyaran antijen-antikor bileşiklerinin oluşumunu başlatır. Kan damarlarının içine ve çevresine kümelenen bu bileşikler, komplemanı etkin hale getirerek, hücrelerde ikincil yıkımlara yol açar. Arthus olgusu ve serum hastalığı III. tipten aşırı duyarlılık örnekleridir.
IV. tip aşırı duyarlılığı öbür üç tipten ayıran temel özellik, tepkinin, antijenle karşılaşmadan saatler, hatta günler sonra ortaya çıkması ve antikorlar yerine, duyarlaşmış lenfosit ve monositlere (akyuvar) bağlı olmasıdır. Tepkinin oluştuğu bölgenin yüzeysel görünümü öbür alerji tiplerindekine benzerse de, bu bölgede gelişen şişliğin nedeni sıvı toplanmasından çok hücre birikmesidir. Bu tür aşırı duyarlılık verem, kabakulak, kızamık, Malta humması gibi hastalıklardaki bakteri ya da başka kökenli enfeksiyonlara yanıt olarak gelişir. Ayrıca, vücut proteinlerine bağlanarak temas dermatiti adı verilen deri hastalığına yol açabilen çeşitli maddelerle uzun süreli temasa karşı da böyle bir tepki gelişebilir. Doku reddi IV. tipten aşırı duyarlık tepkilerinin örneklerindendir.
İlk üç tip aşırı duyarlılık, kandaki uygun antikorların nakledilmesiyle, aşırı duyarlı bir kişiden normal bir kişiye aktarılabilir. IV. tipin aktarılması ise, ancak duyarlaşmış lenfositlerin taşınmasıyla gerçekleştirilebilir.
