Atmosfer katmanları nelerdir ve sıcaklıkları nasıldır? Atmosfer katmanlarının sıralanışı, gaz bileşimleri ve sıcaklık dereceleri.
Atmosfer Katmanlarının Sıcaklıkları
Güneş sisteminin diğer gezegenleri arasında Dünya atmosferi benzeri bir yapıyla karşılaşamazsınız. Atmosferimiz, Dünya yüzeyini güneş ışığındaki ultraviyole ışınlardan korur ve 15 Santigrat derece (59 derece Fahrenheit) gibi küresel bir sıcaklıkta muhafaza eder. Atmosferin, Dünya yüzeyi ile 80 – 90 kilometre (50 ila 56 mil) arasında bir yüksekliğe kadarki içeriği çoğunlukla azot ve oksijendir. Atmosfer beş ayrı katmana sahiptir.
Troposfer
Troposfer, Dünya yüzeyinden 6 ila 20 kilometre (4 ve 12 mil) arasında bir yüksekliğe kadar uzanır. Ekvatorda, 18 ila 20 kilometre (11 ve 12 mil) arasında daha kalındır. Kutuplarda, atmosfer kalınlığı yaklaşık 6 kilometredir (4 mil). Troposferdeki küresel ortalama sıcaklık aralığı, yüzeyde 15 santigrat dereceden (59 derece Fahrenhayt), troposfer üstünde eksi 51 santigrat dereceye (negatif 60 derece Fahrenhayt) kadar azalır. Azot, troposferin kimyasal bileşiminin yüzde 78’ini oluşturur; oksijen, yüzde 21; argon, yüzde 0.9; su buharı, yüzde 0.3 ile yüzde 4 arasında ve karbondioksit yüzde 0,04. Meteorolojik olaylar troposferde gerçekleşir.
Stratosfer
Stratosfer, troposfer üzerindedir ve Dünya yüzeyinin 50 kilometre uzağında uzanır. Fotoliz – güneş radyasyonu ile ayrıştırma – burada gerçekleşir ve atmosferik ozonun yüzde 85 – 90’ını tutar. Ozon ultraviyole ışığı güneş ışınımından emer ve sıcaklığın tersine çevrilmesine neden olur. Bu tabakada sıcaklığın Dünyadan uzaklaştıkça azalmak yerine arttığı gözlenir. Stratosferin başladığı alt kısımdaki eksi 51 santigrat derece (eksi 60 derece Fahrenheit) olan sıcaklık, üstte eksi 15 santigrat (5 derece Fahrenhayt) dereceye çıkar. Statosferde bulunan diğer gazlar, troposferden gelen azot oksit, metan ve kloroflorokarbonları içerir. Yeryüzündeki volkanik püskürmeler, sülfid bileşiklerini, hidrojen klorür ve florid gibi halojen gazları ve inorganik silikat ve sülfat bileşikleri doğrudan stratosfere yerleşir.
Mezosfer
Mezosfer, stratosferin üzerinde uzanır ve Dünya yüzeyinden 85 kilometre uzağındadır. Sıcaklık, stratosfer sınırındaki negatif 15 santigrat dereceden (5 derece Fahrenhayt) termosferin başlangıcına kadar eksi 120 santigrat dereceye (eksi 184 derece Fahrenhayt) düşer. Meteorlar mezosferde buharlaşır ve diğer atmosferik tabakalardan daha yüksek bir metalik iyon konsantrasyonuna sahiptir.
Termosphere
Mezosfer üstünde, Dünya yüzeyinden 500 ila 1.000 kilometre (311 ila 621 mil) arasında uzaklıkta uzanır. Bu tabakada gazlar daha incedir, güneşten gelen ultraviyole ve X-ray ışınlarını emer. Bunun sonucunda bu tabakanın en üstlerine doğru sıcaklık 2,000 santigrat dereceye (3,600 derece Fahrenheit) kadar yükselir. Troposferin ısınmasına neden olan karbondioksit gazları, ısıyı uzaya geri yansıttıkça termosferde soğumaya neden olurlar. Uzaydan yüklenen parçacıklar, aurora borealis (kuzey ışıkları) ve aurora australis (güney ışıkları) oluşturmak için atomlarla çarpışırlar.
Exosphere
En dıştaki atmosfer tabakasıdır. Dünya’nın üzerinde 10.000 kilometre (61414 mil) uzaklıkta uzanır ve esas olarak hidrojen ve helyumdur. Uydular ve uzay istasyonları bu tabakadadır. Eksosferin sıcaklığı başlangıcında 2.000 santigrat derecedir (3,600 derece Fahrenhayt), ancak hava tabakası çok ince olduğundan ısı iletimi çok azdır.
