3. Selim Kimdir? III. Selim Dönemi Osmanlı İmparatorluğunda olan olaylar ile III. Selim’in yapmış olduğu ıslahat ve yenilikler hakkında bilgiler.
III. Selim, Osmanlı padişahı (İstanbul 1761-İstanbul 1808). Babası III. Mustafa, annesi Mihrişah Sultan’dır. Babasının döneminde iyi bir eğitim gördü. Onun ölümü üzerine, padişah olan I. Abdülhamit döneminde sarayda serbest bir yaşam sürdü. Musiki, edebiyat ve sanatla uğraştı. Devletin geleceğine yönelik çalışmalar yaptı. 1789’da I. Abdülhamit’in ölümü üzerine, Osmanlı tahtına oturdu. Sürüp giden Osmanlı-Rus ve Osmanlı-Avusturya savaşlarında Osmanlı Orduları istenilen başarıyı gösteremiyordu.
3. Selim
III. Selim, tahta geçer geçmez, devlet ileri gelenleriyle yaptığı bir toplantıda, mali, askeri ve ekonomik alanda görülen bozuklukların düzeltilmesini istedi. Kendisi de doğrudan tasarrufa yöneldi. Savaşı sona erdirmek için Avrupa devletlerinin arabuluculuklarını da kabul etti. 11 Temmuz 1789’da İsveç ile bir anlaşma yapıldıysa da, bundan tam yararlanılamadı. Avusturya cephesinde Fokşan Kasabası’nda, Osmanlı Ordusu ağır bir yenilgi alınca, komutanların savaşı kesme isteği ağırlık kazandı. Buzau’da yapılan ikinci savaşta da Osmanlı Orduları yenilince, Avusturyalılar Bükreş’e girdiler. Prusya’nın barış önerisini kabul zorunda kalan III. Selim, 4 Ağustos 1791’de Ziştovi’de Avusturyalılarla barış yaptı.
Avusturya Devleti, başta Belgrad olmak üzere, ele geçirdiği toprakları Osmanlı Devleti’ne geri verdi. III. Selim, Rusya ile savaşı sürdürdü. Karadeniz’e çıkan donanma başı başanlar kazandı. Ancak karada durum iyi gelişmedi. 1790’da, Kili, İsmail, Tolçu ve İsakçı Ruslann eline geçti. Yapılan sadrazam değişiklikleri de sorunun çözümlenmesinde bir rol oynamadı. Mali güçlükler de ordunun yeteri kadar desteklenmesini engellediğinden, sonunda Rusya tüm cephelerde önemli ilerlemeler gerçekleştirdi. Canikli Ali Paşa, Kafkaslarda Ruslara teslim oldu. Rusya’nın bu ilerleyişine karşı bazı Avrupa devletlerinin araya girmesi sonucu Rusya ile Yaş Antlaşması imzalandı (10 Ocak 1792). Bu anlaşma sonunda, Dnyestr Irmağı Avrupa’daki Rus-Osmanlı, Kuban Irmağı da, Kafkaslar’daki Rus-Osmanlı sınırını oluşturdu. Böylece III. Selim, istediği barış dönemine kavuştu.
Nizam-ı Cedit
Daha şehzadeliği döneminde kararlaştırdığı ıslahat hareketlerini gerçekleştirmek isteyen III. Selim, birçok devlet adamı ve uzmandan öneri yazıları istedi. Nizam-ı Cedit adıyla bilinen bu yenileşme önceden askeri alanda uygulamaya konuldu. Nizam-ı Cedit ordularının kurulması için, Levent Çiftliği’nde kışlalar yapıldı, askerlerin eğitimine başlandı. İrad-ı Cedit adıyla yeni bir defterdarlık kuruldu ve burada önemli miktarda para toplandı. Yönetim alanında da Avrupai bir yapı kurulmaya çalışıldı. O dönemde yazılan sefaretnamelerden yararlanıldı. Timar ve zeametlerin yenilenmesi için yasalar çıkarıldı. Humbaracı ve topçu ocakları modernleştirildi. Tophane yakınında, bu ocakların gelişmesi için kışlalar yaptırıldı. Tersane nizamı adı altında Osmanlı Donanması’nın yenileştirilmesi için ayrıntılı bir yönetmelik çıkarıldı. Deniz kuvvetlerinin gereksinmesini karşılamak üzere Haliç’te de Mühendishane-i Bahrii Hümayun adında bir okul açıldı.
III. Selim
III. Selim, İstanbul’da yoğun biçimde bu işlerle uğraşırken, Anadolu ve Rumeli’de karışıklıklar sürüyordu. Rumeli’deki olaylar daha büyük boyutluydu. Çünkü Tepedelenli Ali Paşa, Vidin’de Pazvandoğlu Osman Paşa, Rusçuk’ta Tirsiniklioğlu, Silistre’de de Yllıkoğlu Süleyman gibi ayan ve ağalar, devlet kuvvetlerini iş yapamaz duruma getirmişlerdi. Onların bu ayaklanmalarına, Balkanlar’daki Sırp ve Karadağlılann bağımsızlık girişimleri de eklenince, olaylar büyük patlamalara yol açtı.
Bu olayların önünün alınmasında, istenilen başarı sağlanamadı. Bu arada Fransa İmparatoru Napolyon Bonaparte, Mısır’ı işgal ederek Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamak için, Suriye’ye ilerledi. Akkâ önlerinde Cezzar Ahmet Paşaya karşı ağır bir yenilgiye uğrayınca, 1801’de Mısır’ı boşaltmak zorunda kaldı. Saltanatının sonlarına doğru Arabistan’daki Vehhabi Ayaklanmasının üzerine de kesin tavırla gidemedi. Bu arada, Nizam-ı Cedit uygulaması sırasındaki yolsuzluklar ve halkın hoşnutsuzluğu giderek bir patlama noktasına geldi. Sonunda Kabakçı Mustafa’nın liderliğinde Boğaz kalelerindeki yamakların başlattığı ayaklanma III. Selim’in sonu oldu. Asiler, sarayda IH. Selim’i tahttan indirerek, yerine IV. Mustafa’yı tahta çıkardılar (1807).
III. Selim’in Ölümü
Bu durum, Alemdar Mustafa Paşa‘nın disiplinli ordusuyla İstanbul’a gelmesine yol açtı. Ancak, Alemdar Mustafa Paşa, Topkapı Sarayı’nı kuşatıp IlI.Selim’i yeniden tahta oturtmak eylemini başlattığı sırada, III. Selim, IV. Mustafa’nın adamları tarafından öldürüldü. Alemdar Mustafa Paşa, IV. Mustafa’yı indirip, I. Mahmut’u tahta oturttu. III. Selim’in cenazesi de Laleli’de babası III. Mustafa’nın yaptırdığı caminin (Laleli Camisi) avlusuna gömüldü.
Alemdar Mustafa Paşa
III. Selim yumuşak huylu, duygulu bir padişahtı. İlhami mahlası ile yazdığı şiirler; bir divanda toplandı. Müzikle de yakından ilgilendi ve sûzidilara makamım buldu. Çeşitli besteleri vardır.
