Ahmet Hamdi Tanpınar Kimdir? Hayatı, Eserleri ve Kısa Özetleri

0
Advertisement

Ahmet Hamdi Tanpınar kimdir? Ahmet Hamdi Tanpınar’ın hayatı, biyografisi, edebi kişiliği ve eserleri (kısa özetleri ile) hakkında bilgiler.

Ahmet Hamdi Tanpınar

Ahmet Hamdi Tanpınar Kimdir?

Ahmet Hamdi Tanpınar (İstanbul 23 Haziran 1901- 24 Ocak 1962). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ndeki yüksek öğrenimini tamamladı (1923); sanatçı kişiliği, bu dönemde hocası olan Yahya Kemal Beyatlı‘nın (1884-1958) etkisinde zenginleşti. Lise edebiyat öğretmeni olarak çalıştığı yılların (1923-1932) ve Ankara’daki GEE görevinin derin izlenimleri ona Anadolu kültür bileşiminin en güzel eserini kazandırdı: Beş Şehir (1946).

İstanbul’a dönünce lise öğretmenliği yanı sıra yüksekokullarda da görev aldı (1933-1939). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne Yeni Türk Edebiyatı dalında öğretim görevlisi olarak atandı (1939), aradaki milletvekilliği yıllarından sonra da (1942-1946) bu daldaki profesörlüğünü sürdürdü (1949-1962).

Şiirleri

Şiire ilk gençliğinde başlayan, ‘yüzyılın kapısında doğanlar‘ kuşağından Tanpınar, ‘mısra haysiyetimdir‘ diyen hocası Yahya Kemal Beyatlı‘nın titiz tutumunda, hece ölçüsüyle yazdığı ürünlerinin kimseye benzemez inceliğinde, sabırlı ve sürekli bir çalışma içinde görünür. 1920’de yayımlanan ilk örneklerinden sonra bütün emeği 60 kadar şiire verilmişse de tek şiir kitabını yine çok titiz bir ayıklamayla ancak 1961’de çıkardı: Şiirler (37 parça). Bu ürünlerde yeni imgeler, Türkçe özeni, hece ölçüsüyle ulaşılmış zengin bir uyum, bireysel duygu ve ruh çözümlemeleri dikkat çeker. Öykü ve romanlarında da ruhsal çözümlemelerle bireyin iç dünyası öne çıkar, bilinçaltı araştırmalarla beslenir.

Öykü derlemeleri:

Abdullah Efendi’nin Rüyaları (1943), Yaz Yağmuru (1955). Romanları: Huzur (1949), Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1962), Sahnenin Dışındakiler (öl.s. 1973). Mahur Beste (öl.s. 1975). Yukarıda anılan Beş Şehir’den başka deneme niteliğinde zengin düşünce eserleri: Yahya Kemal (öl.s. 1957), Edebiyat Üzerine Makaleler (öl.s. 1969), Yaşadığım Gibi (öl.s. 1970).

Advertisement

Bilimsel çalışmalarının ürünü olan tek eseri tamamlanamadı: 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (1949, çeşitli baskılarda).

Başlıca eserlerinin özetleri:

Beş Şehir,

Beş Şehir, “hayatımın tesadüfleridir” dediği beş kent, Tanpınar’ın ilk lise öğretmenlikleriyle bulunduğu Erzurum ve Konya, milletvekilliği ve öğretim üyeliğiyle çalıştığı Ankara, uygarlık toplamını ve doğal özelliklerini bir sevgi ilişkisiyle birlikte yaşadığı Bursa, ömrünün birçok dönemini dolduran İstanbul’dur. “Beş Şehir’in asıl konusu hayatımızda kaybolan şeylerin ardından duyulan üzüntü ile yeniye karşı beslenen iştiyaktır” diyen Tanpınar, gittiği her yeri doğal, tarihsel, toplumsal, sanatsal özellikleriyle tanıma çabasını yaşamış, o yörenin önde gelen kişilerinin nüktelerini bile bir anlatım öğesi olarak değerlendirmiştir.

Huzur,

Yazarın ilk romanıdır. Geniş Özeti İçin Konusu İstanbul’da, 1937-1938 yıllarında geçen roman, kahramanı olan dört kişinin adlarını taşıyan dört bölüm halindedir: İhsan (tarih öğretmeni), Nuran (evli), Suat (Nuran’a âşık), Mümtaz (Edebiyat Fakültesi’nde asistan, Nuran’ın sevgilisi): Ayrıca bütün kitaba egemen olan İstanbul vardır: Tarihi, kültür birikimi, doğa özellikleri, güzellik etkileri, aşk ve çocukluk anılarıyla. Eski ve yeni yaşama biçimleri arasında tedirgin ve dengesiz aydınlar her vesilesiyle bu konuların tartışmasını sürdürürlerse de hiçbirinde hiçbir eylem kıpırtısı yoktur. Oysa hepsinin aradığı, bulamadığı; tarihte, müzikte, İstanbul güzelliklerinde görmeye çalıştıkları gönül dirliği, Huzur’dur. İstanbul’u ve onunla özdeşleştirdiği Nuran’ı seven Mümtaz, onun boşanma fırsatını beklerken yazar öz yaşam öyküsünden öğeler kullanır: İkinci bölümde bu güzel aşkın mutlu yazı yaşamr. Umutsuz bir umutla Nuran’a tutuluş olan Suat, Mümtaz’m evinde kendisini asarak canına kıymca Nuran ile Mümtaz’ın birleşme umutlan da bu kötülükle kararır, savaşı korkuyla bekleyen yalnız Mümtaz sevlisini, evlilik umudunu, huzuru yitirince dengesi de sarsılır, çıldırır.

Saatleri Ayarlama Enstitüsü Kitap Özeti

Saatleri Ayarlama Enstitüsü,

İkinci romanıdır. (Geniş Özeti İçin) Şiirlerinde de başlıca tema olarak işlediği zaman sorununu, toplumumuzun yaşadığı uygarlık-kültür değişimine uygulayan sanatçının en ilginç çalışması sayılır. Roman kahramanı (Hayri İrdal), usta ve bilge bir saatçinin yanında çıraklıkla yetişmiş, savaşlara katılmış, ilk eşinin ölümünden sonra ikinci kez evlenmiş (Pakize), bir ruh hekiminin (Ramiz) düzenlediği ruh çözümlemeleri toplantılarını izlemiş, kendini arayan dengesiz ve gerçek dışı dünyalara dönük bir insandır. Bir arkadaşının girişimiyle (Halit Ayarcı) kurduklan enstitüde (Saatleri Ayarlama Enstitüsü) çalışmakla mutluluk duyar, eşinin kendisini arkadaşıyla aldattığını bile öğrenemeden yaşam dışı bir düş dünyasında oyalanır. Gerçekte ona karşıt düş dünyası arasındaki bu serüven bize roman kahramanı anlatır; bu yöntem şair yazarının biçem olgunluğuyla anlatım ustalığma uygun düşer. Roman, baştan sona gerçeğin dışında yaşayan insanların abes (saçma) yaşamını anlatır.”

Kaynak 2 – Kısaca Hayatı

Ahmet Hamdi Tanpınar (23 HAziran 1901 – 24 Ocak 1962) XX. yüzyıl edebiyatımızın şair ve yazarlarındandır. İstanbul’ da doğdu; ilk ve orta öğrenimini çeşitli okullarda yaptıktan sonra Darülfünun (Üniversite) Edebiyat Fakültesi’ne girdi. Edebiyat profesörlerinden Yahya Kemal Beyatlı‘nın etkisiyle ilk şiirlerini yazmaya başladı. 1922’ de fakülteyi bitirdikten sonra yurdun birçok köşelerinde lise edebiyat öğretmeni olarak çalıştı. 1934’te İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nde Estetik ve Sanat Tarihi derslerini okutmakla görevlendirildi. 1939’da Edebiyat Fakültesi Tanzimat ve sonrası Türk Edebiyatı profesörlüğüne yükseldi. 1943’te Maraş milletvekili oldu. Bir devre süren milletvekilliğinden sonra yeniden maarif mesleğine döndü.

Advertisement

Kısa sürelerle Millî Eğitim Bakanlığı müfettişliği, Güzel Sanatlar Akademisi’nde ikinci defa Sanat Tarihi ve Estetik öğretmenliği yaptı, 1950’de Edebiyat Fakültesindeki görevine döndü. Batı ülkelerine yaptığı bazı geziler dışında, ömrünün sonuna kadar kürsüsünün başında kaldı.

Edebiyat hayatına şiirle giren Ahmet Hamdi Tanpınar, sonradan hikaye, roman da yazmıştır. Yurt sevgisi, yurt konuları taşıyan şiirlerinde, kişiliğine özgü bir sembolizmin izlerine rastlanır. Hayal ve melodi havası anlamda hafif kapalılık onun belirli özelliklerindendir. Geçmiş özlemi, sezip ulaşamadığımız alemlere duyulan özlem, sevme, sevilme ihtiyacı Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiirlerinde sık sık rastlanan motiflerdir. Bu haller, nesirlerinde de, özellikle, hikayelerinde, romanlarında da görünür.


Leave A Reply