Çinko Elementinin Özellikleri, Elde Edilmesi, Alaşımları ve Kullanım Alanları Nelerdir?

Çinko elementinin özellikleri, kullanım alanları, alaşımları, çinkonun elde edilmesi (indirgenme ve elektroliz), Çinko ile ilgili bilgi.

• Simgesi: Zn
• Atom numarası: 30
• Atom ağırlığı: 65,409 gr/mol
• Ergime Noktası: 419,53 C
• Kaynama Noktası: 907 C

Çinko, tabiatta bileşikler halinde bulunan, mavimtrak beyaz renkte bir metaldir. En önemli bileşikleri; Blend (çinko+sülfür), zinkit (çinko+oksijen), smitsonit (çinko+karbon+oksijen)

Dünyadaki en zengin çinko filizleri Amerika’nın doğu eyaletlerinde, Missisippi Nehri yöresinde, Kanada’da, Polonya’da, Meksika’da, Rusya’da ve Avustralya’dadır.

Çinkonun elde edilmesi:

Çinko: 1-indirgenme yolu ile, 2-elektroliz yolu ile elde edilir.

1- İndirgenme Usulü: Daha ilkel olmakla beraber daha çok kullanılır. Kavurma, indirgeme ve damıtma olmak üzere üç safhası vardır. İlk safhada cevher taştan ve topraktan ayrılarak oksit haline getirilir. Bu filizin çeşidine göre ya ısıtmakla, ya da havayla yakmakla yapılır. İkinci safhada çinko oksit toz kömürle karıştırılarak ateşe dayanıklı kil potalarına konur. 1200 derece sıcaklıktaki alev fırınlarında indirgenir. Bu ısıda buhar haline geçen çinko, yoğunlaştırma kaplarında toplanır. Üçüncü safha, ham çinkonun saflaştırılması işidir. Bunun için çeşitli usuller varsa da daha çk damıtma usulü kullanılır. Çinko metali, içindeki yabancı maddelerden daha uçucu olduğundan, ham metal çinkonun buharlaştırma noktası civarında ısıtılarak, çinko gaz haline getirilir. Sonra başka bir kapta yoğunlaştırarak saf şekli elde edilir.

2-Elektroliz Usulü: Önce filiz zenginleştirilir. Sonra sülfürik asit ile muamele edilerek çinko sülfat eriyiği haline getirilir. Bu eriyiğe katot olmak üzere ince alüminyum levhalar konur, eriyikten elektrik akımı geçirilir. Elektrik akımının etkisiyle eriyikteki çinko alüminyum üzerine toplanır. Buradan kazımak suretiyle alınır. Bu usulle elde edilen çinko %99,9 saftır, alaşımların yapılmasında kullanılır.

Çinko Alaşımları:

Çinko en çok alaşımlar halinde kullanılır. Bunların en önemlileri, pirinç, bronz, beyaz metal ve Alman gümüşüdür.

• Pirinç: çinko+bakır karışımından,
• Bronz: bakır+kalay+çinko karışımdan,
• Beyaz metal: çinko+bakır+alüminyum+magnezyum karışımından,
• Alman Gümüşü: çinko+bakır+nikel karışımından meydana gelen alaşımlardır.

Çinko Kaplı Süt Güğümleri (Kaynak : pixabay.com)

Çinkonun Kullanım Alanları:

Çinko sert bir metaldir fakat 120 derece ile 150 derece arasındaki sıcaklıkta esner ve işlenebilir hale gelir. Bu durumdayken çinko kolaylıkla levha, tel şekline konabilir. İşlenmiş çinko soğuduğu zaman eski esnek haline girmez. Bu çinkonun en değerli özelliklerinden biridir.

Normal sıcaklıkta kuru hava çinko üzerinde etki yapmaz. Fakat nemli havada çinko üzerinde bazik bir çinko karbonat tabakası meydana gelir. Bu madde çinkonun alt katmanlarını havanın etkisinden korur.

Çinko en çk galvanize demir yapmakta kullanılır. Bu usulle demirin üzerine kaplanan çinko onun paslanmasını önler. Bundan başka, çinko, galvani pillerde negatif kutup olarak, inşaat malzemelerinin yapımında kullanılan çok elverişli bir metaldir.

Çinko bileşiklerinin de çok önemli kullanım alanları vardır. Çinko çok eski zamanlardan beri biliniyor olmasına rağmen, metal olarak ilk defa 1520’de keşfedilmiş ve kullanılmaya 1800 yılından sonra başlanmıştır.