Ege bölgesinin ünlü efelerinden ve Kurtuluş Savaşının özellikle ilk dönemlerinde büyük yararlılıklar göstermiş Demirci Mehmet Efe kimdir?
Demirci Mehmet Efe
DEMİRCİ MEHMET EFE (1885 – 1959), Kurtuluş Savaşı’nın başlarında çok büyük yararlılıkları ile tanınmış efelerdendir. Nazilli’nin Pirebeyli köyünde dünyaya geldi. Babası köyün demircisi olduğundan, kendisine de «Demirci» denildi.
Birinci Dünya Savaşı’nda, İzmir’de askerlik ederken, bir Ermeni subayın kendisini tokatlamasına tahammül edemeyerek isyan edip dağa çıktığı söylenir. Kısa bir zamanda 200 kişilik bir çete kurmayı başaran Demirci Mehmet Efe, Aydın, Denizli ve Ödemiş dolaylarında eşkiyalıkta ün saldı. Yunanlıların İzmir’e çıkmaları üzerine, silâhını yurt savunmasında kullanmaya karar verdi.
1919 temmuzunun ilk haftasında, adamları ile birlikte, Umurlu ile Aydın arasındaki bir bölüğe katıldı. O cephede gösterdiği yararlıklardan dolayı kendisine «Aydın Cephesi Kuva-yi Milliye Kumandanı» unvanı verildi. Demirci Mehmet Efe düşmana karşı olduğu gibi Konya, Bolu ve Düzce isyanlarının; Balıkesir’deki Anzavur isyanının bastırılmasında da yardımlarda bulundu. 1920 yılı sonlarında çeteciliğin kaldırılarak yurt savunmasının yalnız muntazam ordu kuvvetleriyle yapılmasına karar verilince, Demirci Mehmet Efe, Çerkez Ethem‘in yaptığını yapmadı, bu karar kendi aleyhine olmasına rağmen, yurtseverliğini gösterdi, köyüne dönüp sakin bir hayat yaşadı.
Kaynak – 2
Demirci Mehmet Efe; Kuvay-i Milliye öncülerinden, çetecidir (Nazilli/ Pirlibey 1885 – ay. y. 1959). Birinci Dünya Savaşı yıllarında uğradığı bir haksızlık nedeniyle askerden kaçarak dağa çıktı. Yanına topladığı 200 kadar çeteciyle Ege Bölgesi’nde eşkiyalık yapmaya başladı. Yunanlıların İzmir’e çıkmaları üzerine Kuvayi Milliye’nin öncüleri arasında yer aldı. Çetesini güçlendirerek 10 Temmuz 1919’da Umurlu’daki cephe komutanı Binbaşı İsmail Hakkı Bey’in buyruğuna girdi. Fata ve Adagide baskınlarında, Aydın cephesindeki çarpışmalarda önemli rol oynadı. Bu sırada saldırıya geçen Yunanlıları 10 bin kişiyi aşan gücüyle durdurdu.
Kurduğu ve beklediği Aydın cephesi komutanlığına Binbaşı Hacı Şükrü Bey getirilince kendisini Umum Aydın Havalisi Kuvayi Milliye Kumandanı olarak duyurdu, karargâhını Nazilli’ye taşıdı ve milis albay rütbesini kullanmaya başladı. Ankara, Binbaşı Hacı Şükrü Bey’i görevden alınca, Demirci Mehmet Efe cephe yönetimini tümüyle ele geçirmiş oldu. Ekim 1919 başlarında Refet Bey (Bele) Aydın Kuvayi Milliye Kumandanlığına atandı. Kasım ayında Denizli’ye gelen, ordan Nazilli’ye geçen Refet Bey, Demirci Mehmet Efe’nin güç ve etkinliğini sezince onu kırmamak için resmi sıfatını kullanmadan işleri yürüttü. Delibaş Ayaklanmasında olduğu gibi, Bolu, Düzce ve Balıkesir ayaklanmalarının bastırılmasında da Demirci ve kuvvetleri etkin rol oynadı. Efe, Delibaş Ayaklanmasının bastırılmasından sonra 22 Kasım 1920’de Konya’da bulunan Refet Bey, Kuvayi Milliye örgütünün dağıtıldığı, efe ve zeybeklerin köylerine gönderilmesi gerektiğini bildirdi. Demirci Mehmet Efe, bu karara uymadı ve adamlarıyla birlikte Isparta’ nın İğdecik Köyü’nde karargâh kurdu.
Bunun üzerine TBMM Hükümeti Refet Bey komutasındaki bir birliği Demirci Mehmet Efe’nin üzerine gönderdi. Refet Bey çarpışmaya girmedi. Sorunu, görüşme yoluyla çözümlemeyi başardı. Demirci Mehmet Efe’ye, herhangi bir etkinlikte bulunmaması koşuluyla, kendi köyünde oturmasına izin verildiği gibi Kuvayi Milliye’ye yaptığı hizmetlerden ötürü bir de ödenek bağlandı. Çetesinin büyük bir bölümü TBMM’nin düzenli ordusuna asker olarak girdi. Pirlibey Köyü’ne çekilen Efe, ömrünü burada tamamladı.
