Gümrü Savaşı ve Antlaşması Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Gümrü Savaşı hangi tarihte ve hangi devletler arasında olmuştur? Gümrü savaşının önemi, sonuçları ile ilgili bilgi.

gumru-savasiGümrü Savaşı; Osmanlı Devleti ile Sovyet Ermenistanı arasında, Birinci Dünya Savaşı sırasında yapılan savaştır. Aynı savaşın devamı, Kurtuluş Savaşı sırasında 1920’de ikinci kez yapıldı. Birinci Dünya Savaşı sırasında, Ruslar, Kafkasya’da Osmanlılara karşı yoğun savaşlar verdiler ve bölgede bulunan Ermenileri de silahlandırdılar. 1917’de Rusya’da çıkan Ekim Devrimi üzerine, bölgedeki Rus askerlerinin çekilmesi, Osmanlı Ordusu’nu biraz rahatlattıysa da hemen Ermeniler harekete geçtiler. Ermeniler, Nazarbekov komutasında yaklaşık 50 bin kişilik bir orduyla doğu illerimizde, Türk halkına zulüm etmeye başladılar. Bu zulmü önlemek için Osmanlı Ordusu 8 Şubat 1918’de harekete geçti. Sırasıyla Erzurum, Trabzon ve Van illeri, Ermenilerin silahlı çetelerinden kurtarıldı. Ordu daha sonra Sarıkamış, Kars yönünde ilerlemesini sürdürdü. Ordu Komutanı Yakup Şevki Paşa, 11 Nisanda Kars’ı aldıktan sonra, Gümrü’yü kuşattı. Ermeni birliklerinin çoğu, daha doğuya, Karakilise’ye doğru çekilmekteydiler. Yakup Şevki Paşa, 20 Mayıs 1918’de Karakilise üzerine yürüdü. Burada Ermeni Ordusu perişan edilerek, Karakilise ele geçirildi. 31 Mayıs’ta Ermeniler barış yapmak zorunda kaldılar. Bu antlaşmaya göre, 1877-1878 savaşında yitirilen yerler, yeniden Osmanlı Devleti’ne verilmiş oldu.

İkinci Gümrü Savaşı ise Kurtuluş Savaşı sırasında, yine Ermenilere karşı kazanıldı. 1918’de yapılmış olan antlaşmaya göre, buradaki Ermenileri silahsız hale getirmek için, Doğu Orduları Komutanı Kâzım Karabekir Paşa’ nın 1920 Eylül’ünde, giriştiği harekâtla başladı. Sarıkamış ve Kars’ m ele geçirilmesinden sonra Ermenileri Türk isteklerine boyun eğdirmek için, Gümrü üzerine hareket edildi. Türk Ordusu 4 Kasım 1920’de, Gümrü yakınlarında bulunan Şahnalar mevkiinde, Ermeni Ordusu’nu yenerek, geri attı. Şahnalar işgal edildikten sonra 5 Kasım günü Ermeniler Arpaçay’a kadar sürüldü. Türk Ordusu’nun Ermeni toprakları içinde ilerlemesi tehlikeli bulunduğundan, Ermenilerin komutanı 6 Kasım 1920 günü ateşkes antlaşması için izin istedi. Kâzım Karabekir Paşa, bu ateşkesi kabul etmeyerek, 7 Kasım günü Gümrü’yü ele geçirerek isteklerinin kesin kabulünü istedi. Burada da durmadı ve Gümrü’nün doğusunda Sarıyer-Cacur-Çıraklı-Golfat’da ve güney hattında yer almış olan Ermeni kuvvetlerini yenilgiye uğratarak, buraların gerisine attı. Ermeniler, artık Türk isteklerine uygun ateşkesi kabul etmekten başka çarelerinin olmadığını gördüler. 28 Kasım günü, Arpaçay’ın gerisindeki ateşkes hattına çekildiler ve 2 Aralık’ı, 3 Aralığa bağlayan gece Gümrü Antlaşması’nı imzaladılar.

Gümrü Antlaşması: Ermenistan’ın Gümrü Kenti’nde Türkiye ile Sovyet Ermenistanı arasında imzalanan antlaşma; Ankara Hükümeti’nin imzaladığı ilk barış antlaşmasıdır (3 Aralık 1920). Antlaşmada Türk tarafını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Doğu Orduları Genel Komutanı Kâzım Karabekir Paşa, Erzurum Valisi Hamit Bey, Erzurum Milletvekili Süleyman Necati Bey; Ermeni tarafını Ermenistan Cumhuriyeti adına Başbakan Alexandra Khatissian, eski Maliye Bakam Abraham Kulhadyan ve İçişleri Bakan Vekili Stepan Gorganyan temsil ettiler. Bu antlaşmayla sınır sorunları çözümlendi. Sevres Antlaşması’nı Ermenilerin de reddetmeleri sağlandı. Ermenilerin Amerika ve Avrupa’da Türk düşmanlığı yapan delegelerinin acele geri çağrılması kabul edildi, antlaşmanın bir ay içerisinde teatisi de şart koşuldu. Gümrü Antlaşması, Türk-Sovyet ilişkilerinin de kısa zamanda rayına oturmasına ve hemen arkasından Moskova ve Kars antlaşmaların imzalanmasına ortam hazırladı.


Leave A Reply