Türkçeyi ilk olarak ve tek resmi dil olarak kabul eden Türk Devleti olan Karamanoğulları ile ilgili bilgilerin yer aldığı yazımız.
KARAMANOĞULLARI, Anadolu beyliklerinden kudretli bir Türk devletiydi. Bugünkü Konya, Niğde, Kayseri, İçel, Nevşehir, Kırşehir, Ankara, Isparta, Doğu Antalya illeri üzerinde kurulmuştu; yalnız, bu genişliği her zaman elinde tutamamıştır. Devletin ana toprakları bugünkü Konya, Niğde, İçel illerinden ibaretti.
Karamanoğulları, Anadolu Beylikleri’nin, Osmanlılar dışında en kudretlisi, en devamlısıdır. Anadolu egemenliği için Osmanoğulları ile usanmadan savaşmıştır. Avrupa devletleriyle, Akkoyunlular gibi Osmanlılar’a düşman büyük Türk devletleriyle tehlikeli antlaşmalar yapmış, Osmanoğulları’nın saltanatını yıkmak istemiştir. Bununla birlikte, her iki hanedan birbirlerinden o kadar kız alıp vermişlerdir ki, Karaman tahtında, Osmanlı padişahlarının — kız tarafından — torunları çok görülmüşlerdir. Yalnız, bunlar bile Osmanlı düşmanlığını bir gelenek olarak sürdürmüşlerdir. Yıldırım devrinde Osmanlı devletine katılan, sonradan Timur tarafından ihya edilen bu Türk krallığı, az sonra Osmanlıların yüksek egemenliğini kabul etmek zorunda kaldı, hattâ birçok Karaman prensleri Osmanlı hizmetine girdi. Karamanoğulları, bu devrede de en küçük fırsatta Osmanlılar’a baş kaldırmışlardır.
Medeniyet tarihi bakımından Karamanoğulları, Anadolu Selçukluları’nın küçük çapta gerçek mirasçılarıdır. Hele zengin Karaman mimarlığı, Selçuklu sanatının bir devamıdır. Karamanoğulları devrindeki Türk edebiyatı da önemlidir. Bu devletin bulunduğu bölge, Mevlevî tarikatinin merkeziydi. Sultan Velet, Ulu Ârif Çelebi gibi en büyük Mevlevî çelebileri bu devirde yaşamıştır.
Türkçe Devlet Dili Oluyor
Karamanoğulları, Oğuzlar’ın Afşar boyunun beylerinden olan, 1228’de Sultan Alâettin Keykubâd tarafından Ermenâk yakınlarına yerleştirilen Sadettinoğlu Nûre Sofi Bey’den gelir. Bu zatın oğlu Karaman, onun oğlu da Mehmet Bey’dir. 1262’de babasının yerine geçen Mehmet Bey, Moğollar’ı Anadolu’dan kovmak için büyük bir faaliyet gösterdi. İki kere Moğollar’ı yenip 1277’de Konya’yı ele geçirdi, Selçuklular adına İlhanlılar’a baş kaldırdı, bu arada Türkçe’nin her türlü devlet işinde tek dil olarak j<ullanılmas+nı emreden ünlü fermanı yayınladı. Öbür Türk devletleri resmî yazışmalarında Türkçe’nin yanında Arapça, Farsça kullanırlarken, Mehmet Bey’in Türkçe’yi tek devlet dili kabul edişi çok ileri bir hareket olmuştur. Bu olayın yıldönümü her yıl 2 haziranda Karaman’da dil bayramı olarak kutlanır.
Mehmet Bey, İlhanlılar ile başa çıkılamayacağını anladığı için Mısır-Suriye Türk-Memlûk imparatoru Sultan Baybars’ı Anadoluya davet etti. 1278’de Moğollar’la çarpışırken öldü. Yerine kardeşi Güneri Bey geçti. Ondan sonra kardeşi Mahmut Bey, 1307’de de Mahmut Bey’in oğlu İbrahim Bey, bunun yerine oğlu Halil Bey tahta çıktı.
Başkenti Karaman (Lârende) olan devlet, Selçuklu saltanatının yıkılmasından faydalanarak 1314’te kesin şekilde Konya’yı ele geçirdi. Bundan sonra İlhanlı İmparatorluğunun çökmesinden faydalanan Memlûklar’ın Anadolu’nun bu bölgesinde nüfuz kurmak isteme devresi başlar. Artan Osmanlı tehlikesine karşı Karamanlılar, Memlûklar’a, daha başka Türk devletlerine dayanmak zorunda kaldılar.
Halil Bey’den sonra oğlu Süleyman Bey, sonra onun kardeşi Alâettin Ali Bey, hükümdar oldu. I. Sultan Murat’ın damadı olan bu hükümdar devrinde Osmanlı nüfuzu kesinleşti. Alâettin Ali Bey’in Yıldırım tarafından öldürülmesi üzerine Karaman devleti 4 yıl için Osmanlılar’a katıldı. 1402’de Ali Bey’ in oğlu II. Mehmet Bey, 1424’te bunun oğlu İbrahim Bey, 1464’te İbrahim Bey’in oğullan İshak, Pîr Ahmet, Kasım Beyler hükümdar oldular. 1483’e doğru Anadolu’da Karamanoğulları’ndan hiçbir iz kalmamış bulunuyordu.
