Mektup nedir, ne demek? Mektubun özellikleri tam olarak nelerdir? Hem dünyada hem de ülkemizde derlenmiş mektup örnekleri
MEKTUP, Ar, mektub (kitabetken) yazılmış, yazılı haberleşme aracı. Mektup bir edebiyat türü değil; anlatı türünün kişisel ve özel görünümlerinin bir çeşididir. Edebiyata girmesi, yazılışında güzel sanat değeri taşıyan bir özü yüklenmesiyle olanaklıdır.
Bu bakımdan edebiyatçıların, yeteneklerinin ister istemez su yüzüne çıktığı özel mektuplarıyla mektup biçiminde hazırlanmış edebiyat eserleri ön planda gelir. Telgrafın, telefonun, telsiz haberleşmesinin, bu araçların kamuya mal edilişiyle genişleyen radyo ve televizyonun, mektup gereksinimini çok zayıflattığı, bir yerde hiçe indirdiği de gözlenen bir durumdur.
Ancak yüzyıllar boyu yazılan ve günümüze ulaşan mektuplar önemli birer belge niteliğindedir. Örneğin Mozart’ın 3 bin mektubunun, Van Gogh’un 650’si derlenip basılmış haberleşmesinin, 18 bin mektubu olduğu belirtilen Voltaire’in çabasının değeri daha iyi anlaşılır. Mektuplaşma biçiminde düzenlenmiş edebiyat eserleri arasında ilk akla gelenler: Pamela (Richardson), Julie ya da Yeni Heloise (J.J.Rousseau), Tehlikeli İlişkiler (Ch. de Laclos), Genç Werther’in Acıları (J. W. Goethe), Hyperion (Hölderlin), Oberman (Senoncour), Acem Mektupları (Montesquieu), İngiltere Mektupları (Voltaire)…
Türk Edebiyatında: Mutallak (Hüseyin Rahmi Gürpınar), Handan (Halide Edip Adıvar), Bir Kadın Düşmanı (Reşat Nuri Güntekin), Sevda Peşinde (H. R. Gürpınar, yalnız ikinci bölüm), Ömer Seyfettin’in bazı öyküleri, Y. K. Karaosmanoğlu’nun birkaç öyküsü, Sait Faik’in birkaç öyküsü, Havada Bulut’ta Birinci Mektup, İkinci Mektup, Sonu)…
Divan edebiyatı güzellik anlayışına göre biçimlenmiş inşa adı verilen uyaklı ve süslü düzyazı örnekleri gibi eski mektuplar da münşeat denen derlemeler içinde yer alır. (Fuzuli’nin Şikayetname diye bilinen mektubu). Gerçekten mektup yerine ümmet edebiyatı beğenisi içinde şu sözcükler de uzun süre geçerli olmuştur: Ariza, kaime, şukka, name, uhuvvetname, meveddetname, muhabbetname, tezkire, varakpare, kâğıt. Konularına göre de arzıhal, tebrikname, tehniyename, taziyename, cevapname, teşekkür, takriz, davetname, niyazname, müzekkere… Kitaplaşmış mektup derlemeleri: Ahmet Mithat-Muallim Naci: Muhaberat ve Muhaverat (1895), Aziz Efendi: Münşeat-ı Aziziye fi Asar-ı Osmaniye (1875), Beşir Fuat-Nazlı Necip: Mektubat (1889), Münşeatü’s-Selatin-i Feridun Bey, Fuzuli’nin Mektupları (Dr. Abdülkadir Karahan) 1948, Abdülhak Hamit Tarhan: Mektuplar (2 cilt, tarihi yok),
Eski alfabemizle basılmış bu örnekleri yeni alfabemizle basılmış eserler listesi izler: Atatürk’ün Özel Mektupları (Sadi Borak) 1970, Namık Kemal’in Hususi Mektupları (F. A. Tansel), 1967, 2. cilt, 1960, III. cilt 1973, Namık Kemal’in Mektupları (Ö. F. Akün) 1971, Nazım Hikmet: Oğlum Canım Evladım, Memedim (Cezaevinden Memet Fuat’a Mektuplar) 1968, Kemal Tahir’e Mapushaneden Mektuplar (1968) Cahit Sıtkı Tarancı: Ziyaya Mektuplar (1957), Yaşar Nabi Nayır: Dost Mektupları, Mektuplarıyla Edebiyatçılarımız (1972), Ziya Gökalp Külliyatı içinde II. Limni ve Malta Mektupları (F. A. Tansel 1965, Ziya Gökalp’in Aile Mektupları (A. N. Göksel) 1965, Ömer Seyfettin’in Mektupları (Ali Canip) 1947, Ahmet Haşim’in bazı mektupları (Y. K. Karaosmanoğlu) 1933, H. R. Gürpınar’ın 20 mektubu (R. A. Sevengil, 1934, 1944), Azra Erhat: Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı (1976), Sabahattin Eyüpoğlu; Kardeş Mektupları (1985) Nazım Hikmet: Bursa Cezaevinden Va-Nu’lara Mektuplar (1986), Ahmet Hamdi Tnpı-nar’ın Mektupları (Zeynep Kerman) 1974… Bazı gezi noktaları (yolculuk-yazıları) da mektup biçiminde daha içten ve doğru gözlemli görünür: Cenap Şahabettin: Hac Yolunda (1925), Avrupa Mektupları (1919), Ahmet Rasim: Romanya Mektupları (1917), Falih Rıfkı Atay: Londra Konferansı Mektupları (1933)…
