Osmanlı’da Üretim ve Ticaret, Osmanlı Sanayi ve Tarım Ürünleri Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Osmanlı döneminde ticaret, sanayi ve tarım ürünlerinin üretimi ile ilgili genel bilgiler. Osmanlı’da Üretim ve Ticaret Hakkında Bilgi

Osmanlı

Osmanlı’da Üretim ve Ticaret Hakkında Bilgi

Tarım

  • XVIII. yüzyılın ikinci yansında Avrupa’da tarım nüfusu sanayi şehirlerine göç edince tarım üretimi azalmıştı. Bu durum Osmanlı Devleti’nden bazı Avrupa ülkelerine özellikle sanayide kullanılan pamuk, tütün gibi tarım ürünlerinin ihracatını artırdı.
  • Osmanlı Devleti’nde toprakların devlet mülkü sayılması anlayışı XIX. yüzyıldan itibaren değişmeye başladı.
  • Tanzimat döneminden itibaren özel mülkiyet anlayışı yaygınlaştırıldı.
  • 1858’de Arazi Kanunnamesi yayınlanarak, kişilere ait mülk topraklar yasal güvence altına alındı. Tapu Nizamnamesi’nin yayınlanarak özel mülkiyet yaygınlaştırıldı.
  • Topraktan alınan bir çok vergi kaldırıldı ve yalnızca aşar vergisinin alınması kararlaştırıldı.
  • 1868’de çiftçilere kredi vermek amacıyla Memleket Sandıkları kuruldu.
  • II. Abdülhamid döneminde çitçilikte ve hayvancılıkta kullanılan bazı hayvan soylarının ıslah edildiği örnek çiftlikler kuruldu.

Sanayi

Osmanlı sanayisinin Avrupa’daki gelişmelerden olumsuz etkilenmesinin bazı nedenleri şunlardır:

  • Osmanlı Devleti’nde üretimde kullanılan hammadde dışarıya satıldığı için hammadde sıkıntısı çekilmeye başlandı.
  • Sanayi inkılabı sonrasında, Avrupa’ya giden kumaşlar yarı mamul iplik halinde götürülmeye başlanınca dokuma sanayi gerilemeye başladı.
  • Loncaların kapanması sonucunda çok sayıda insan işsiz kaldı.
  • Osmanlı ülkesinde ihracat azalırken ithalat arttı.
  • Osmanlı parasının değeri düştü.

Sanayi İnkılabı‘nın Osmanlı ekonomisi üzerindeki etkilerini ortadan kaldırmak amacıyla XVIII. yüzyılın sonlarından itibaren bazı önlemler alınmaya başlanmıştır.

  • III. Selim döneminde, İstanbul’da limanlar düzenlenip bazı depolar inşa edilerek Anadolu’dan gelen malların ihracatının kolaylaşması amaçlandı.
  • II. Mahmut döneminde, Anadolu’daki şehirler arasındaki yollar düzenlenerek ticaret için ulaşım imkanları iyileştirilmeye çalışıldı.
  • Devlet memuriyetlerinde yerli malından yapılmış kıyafetlerin giyilmesi kararlaştırıldı, İstanbul’da hem iç pazarın ihtiyacını karşılamak hem de Avrupa’ya ihraç etmek amacıyla kumaş fabrikası açıldı.
  • İthal edilen ürünlerden alınan vergiler artırıldı, ihracattan alınan vergiler azaltıldı. Fakat bazı devletlere verilmiş olan kapitülasyonlar nedeni ile fazla etkili olmadı.
  • İhracat mallarında gümrük indirimi uygulanmasının sonucunda dışarıya satılan mallarda artış gözlendi.
  • 1860’ta Islah-ı Sanayi Komisyonu kurularak esnafların örgütlenerek şirketler kurabilmeleri için çalıştı. Böylece bazı şirketler kuruldu.
  • Yabancı şirketlere, ‘yap, işlet, devret’ yöntemiyle demir yolu hatları inşa ettirildi. Böylece üretim ve ulaşım masraflarının azaltılması amaçlandı.
  • 1861 yılında çıkarılan Maden Kanunu ile, maden işletmeciliğinde devlet tekeline son verildi. Böylece özel kuruluşların da maden çıkarmaları teşvik edildi. Fakat bu durum daha çok, Avrupalılara yaradı. Yabancılar, Osmanlı ülkesinden çıkardıkları madenleri ülkelerine götürerek kendi sanayilerini güçlendirdiler.
  • Yabancı yatırımcılar Bursa’da ipek ipliği fabrikası, İstanbul’da konserve, kağıt ve cam fabrikaları, Adana ve Tarsus’ta pamuk üretimine bağlı olarak çırçır fabrikaları kurdular.

Ticaret

  • Osmanlı Devleti’nde XVIII. yüzyıla kadar mal darlığı oluşturacak gelişmeleri engelleme dikkat ediliyordu. Fakat Avrupa’ya kaçak olarak mal satılması, bazı iş alanlarında hammadde kıtlığının oluşmasına neden olmuştu. Bu durum bazı malların üretiminin azalmasına ve sonuç olarak ticari değerinde değişmeler yaşanmasına neden olmuştu.
  • 1838’de İngiltere’yle imzalanan Balta Limanı Ticaret Antlaşması’ndan sonra Fransa ile de benzer özellikler taşıyan bir antlaşma imzalandı. Bu anlaşmalarla Osmanlı Devleti’nde %3 olan ihracat vergisi %12’ye çıkartıldı, ithalatta %3 olan gümrük vergisi ise %5’e çıkartıldı. Yerli tüccara uygulanan %8 olan iç gümrük vergisi yabancı tüccarlardan alınmamaya başlandı. Böylece, yerli tüccarın yabancı tüccarlarla rekabet etmesi oldukça zorlaştı.
  • Ticaretten alınan amediye (ithalat vergisi), rertiye (ihracat vergisi) ve müruriye (transit ticaretten alınan vergiler) vergilerinin oranları yeniden düzenlendi.
  • 1874 yılına kadar aşamalı şekilde iç gümrükler kaldırıldı. Böylece Osmanlı tüccarlarının rekabet gücü artırılmak istendi.
  • 1860 yılında Osmanlı Devleti’nde ticareti canlandırmak amacıyla ticaret odaları kurulmaya başlandı.
  • Ticaret odaları, ticari işleri kolaylaştırmak ve gençlere ticaret eğitimi vermek amacı ile ticaret okulları açmaya çalıştılar.
  • Osmanlı ülkesinde borsa kuruldu, Bankalar ve sigorta şirketleri açıldı. 1856’da İngilizlerin açtığı Bank-ı Osmani, zamanla devlet bankası haline geldi.

Advertisement

Leave A Reply