Paris komünü nedir? Paris komünü olarak bilinen ve sosyalist ilk devrim yapma girişimi olan ayaklanma hakkında tarihi bilgiler.
Paris Komünü, Fransız-Alman Savaşı’nda (1870-71) Fransa’nın aldığı yenilginin ve III. Napoleon yönetimindeki İkinci İmparatorluk’un (1852-70) çöküşünün hemen ardından, 18 Mart-28 Mayıs 1871 arasında Paris’ te baş gösteren ayaklanma. Marksistler tarafından tarihteki ilk sosyalist devrim denemesi olarak kabul edilir.
Almanya ile barış yapmak üzere Şubat 1871’de seçilen Ulusal Meclis’te çoğunluk, taşranın tutucu görüşlerini yansıtan kralcıla-nn elindeydi. Cumhuriyetçi Parisliler Versailles’daki Ulusal Meclis toplantısının monarşiyi geri getirmesinden çekmiyorlardı.
Geçici ulusal hükümetin başında bulunan Adolphe Thiers Paris’te düzeni sağlamak için, çoğunluğu Paris’in kuşatılması sırasında çarpışan işçilerden oluşan Ulusal Muha-fızlar’ı silahsızlandırmaya karar verdi. Muhafız birliklerinin Paris çevresindeki toplarının sökülmesine girişilince, 18 Mart’ta kentte direniş başladı. 26 Mart’ta muhafızların merkez komitesince düzenlenen belediye seçimleri, devrimcilerin zaferiyle sonuçlandı ve Komün yönetimi kuruldu. Yeni yönetimde, 1793 Fransız Devrimi geleneğini sürdüren ve devrimin Paris Komünü’nün denetiminde olmasını savunan Jakobenler, ülke çapında bir komünler federasyonu kurulmasını sâvunan Proudhon’cular ve şiddet eylemlerini savunan Blanqui’ciler bir arada yer aldılar. İç çekişmelerin sürmesine karşın, Komün 1793’teki platformu andıran bir programı onayladı. Dinin devlet tarafından desteklenmesine son verilmesi, Fransız Cumhuriyet takviminin kullanılması gibi uygulamaların yanında 10 saatlik işgünü, fırıncılann gece çalışmalarının önlenmesi türünden reformlar öngörüldü. Bütün kamu yetkililerinin kendilerini seçen kitleye karşı her an sorumlu ve görevden alınabilir olması da devlet mekanizması açısından büyük bir yeniliği ifade ediyordu.
Lyon, Saint-Etienne, Marsilya ve Toulou-se’da oluşturulan komünlerin çabucak bastırılması üzerine, Paris Komünü Versailles hükümetinin baskılarını tek başına göğüslemek zorunda kaldı. Fransa’da federal bir sistem kurulmasını savundukları için Federeler adıyla anılan direnişçiler iyi bir askeri örgütlenmeyi gerçekleştiremediler ve zamanında inisiyatifi ele almayı başaramadılar. Toparlanma fırsatı bulan hükümet birlikleri 21 Mayıs’ta Paris’in savunmasız bırakılmış bir kesimine girdi. Bunu izleyen Kanlı Hafta boyunca düzenli birlikler, savunma amacıyla caddelere barikatlar kuran ve Tuileries Sarayı, Belediye Binası gibi kamu binalarını ateşe veren Komüncülerin direnişini adım adım kırdılar. Hükümet birlikleri 750 kayıp karşılığında Komüncülerden 20 bin kişiyi öldürdüler. Komün’ün bastırılmasından sonra hükümet başka acımasız önlemlere başvurdu; 38 bin kişi tutuklandı ve 7 bini aşkın kişi sınır dışı edildi. Kari Marx Paris Komünü’nü, kapitalizmden sosyalizme geçiş sürecinin siyasal biçimi saydığı “proletarya diktatörlüğü”nün tarihteki ilk örneği olarak görmüş ve kayıtsız şartsız desteklemiştir.
