Parlement nedir? Parlement görevi nedir Parlement denilince ne anlaşıolır? Parlement tarihi ve Parlement ile ilgili genel ve tarihi bilgiler.
Parlement Nedir? Parlement Tarihi
Parlement, Fransa’da, ancien regime (eski rejim) döneminde yüksek mahkeme. Kökeni, ilk Capet krallarının feodal haklar ve siyasal sorunlarla ilgili konularda danışmada bulunmak üzere düzenli olarak topladığı, önde gelen vasallardan ve yüksek rütbeli din adamlarından oluşan Curia Regis’e dayanır. Egemen yargıç olarak kralın yetkisine giren bazı hukuk davalarına da bakardı.
12. yüzyılda ve 13. yüzyıl başlarında önemi artan Curia Regis’e consiliarii denen meslekten danışmanlar da alındı. Bu arada duruşmalar öteki işlerle ilgili toplantılardan ayrılmaya başladı. IX. Louis döneminin (1226-70) ortalarında bu duruşmalara curia regis in parlemento ya da Parlement adı verildi. Parlement’ın, bailli (saraya bağlı yerel görevli) kararlarına karşı itirazlara bakmasıyla bir istinaf sistemi gelişti. Krallık beratı olan kentlere ilişkin sorunlar da Parlement’da ele alınmaya başladı. Krallık sınırlarının genişlemesiyle yetkileri artan curia regis in parlamento tartışılmaz nitelikte nihai kararlarıyla (arret) krallık otoritesini güçlendirici siyasal bir işlev de kazandı.
IX. Louis Paris’te, bugün Adalet Sarayı’-nın bulunduğu yerde özel bir Chambre aux plaids (Dava Dairesi) kurarak curia regis in parlamento’nun burada toplanmasını sağladı. Grand Chambre (Büyük Daire) olarak anılmaya başlayan Chambre aux plaids, zamanla başka chambre’ların da kurulmasına karşın, Parlement’ın merkezi olarak kaldı. Öbür chambre’lar 14. yüzyılda kurulan Chambre des enquetes (Soruşturma Dairesi) ve Chambre des requetes (Dilekçe Dairesi), varlığı çok daha eskiye dayanmakla birlikte resmen 16. yüzyılda kurulan Chambre de la tournelle (Ceza Dairesi), 16. yüzyılda Huguenot’larla ilgili davalara bakmak için kurulan ve 1699’da kaldırılan Chambre de l’edit (Ferman Dairesi) idi.
Ortaçağ sonlarında Parlement’ın boş kadroları yeni üyelerin eski üyeler tarafından belirlenmesi yoluyla dolduruluyordu. 14. yüzyılda üyeler oğulları ya da belirli bir bedel ödemeyi kabul edenler lehine çekilmeye başladılar. Rüşvete açık olan bu uygulama 1552’de taht tarafından da resmen onaylandı. Yüzyılın sonlarına doğru uygulamayı ortadan kaldırmaya yönelik çabalar sonuç vermedi. Maliyeci Charles Pau-let’nin girişimiyle 1604’te paulette kuralı kondu. Buna göre Parlement üyeleri her yıl belirli bir alım bedelinin altıda birini ödeyerek makamlarının oğullarına geçmesini güvence altına alıyorlardı. Ama Parlement’ın birinci başkanlık makamına gelebilmek için kralca aday gösterilmiş olmak gerekiyordu.
Başlangıçta yalnız Paris’te olmak üzere tek Parlement görev yapıyordu. Sonradan taşra illerinde de Parlement’lar oluşturuldu. Bununla birlikte Paris Parlement’ının yetki alanı krallığın hemen hemen yarısını kapsamaya devam etti.
Parlement’ların siyasal alanda da hak iddialarıyla ortaya çıkmalarının temelinde yatan olgu, krallık ferman ve buyruklannı tescil etme görevleriydi. Parlement’lar bir karan tescil etmeden önce hukuk ve adalet ilkeleriyle, kralın ve krallığın çıkarlarıyla uyuşup uyuşmadığını inceler ve gerektiğinde tescilden kaçınarak krala itirazlarını sunarlardı. Kral tescilde direnirse bir emir yazısı (lettre de jussion) gönderme ya da doğrudan Parlement’a katılarak fiili varlığıyla yetki devrini geçici olarak kaldınna (lit de justice) yoluna giderdi. Bununla birlikte Parle-ment’ların itiraz hakkı krallık iktidannı dengeleyici bir rol oynardı.
Parlement’lar 16. yüzyılda ve 17. yüzyıl başlannda krala karşı sistemli bir muhalefet yürüttüler. XIV. Louis’nin bir ölçüde sindirdiği Parlement’lar 18. yüzyılda eski tutumlarına döndü. Bu dönemdeki muhalefet, büyk ölçüde üyelerin kendi ayrıcalıklarını korumak kaygısından kaynaklanmakla birlikte, siyasal ve toplumsal hoşnutsuzlukları da yansıtan bir işlev gördü. Ama parlement’lar aynı zamanda bir ayrıcalık ve gericilik kaynağı olarak görüldüklerinden Fransız Devrimi’nin başlarında ortadan kaldırıldırlar.
