Seçim Sistemleri Nelerdir?

0
Advertisement

Seçim sistemleri nelerdir, kaça ayrılır? Seçim sistemlerinin özellikleri, hesaplanma yöntemi, hakkında bilgi.

Seçim Sistemleri

Demokrasi, yönetenlerin seçimle iş başına geldiği bir yönetim biçimidir. Halkın kendisini yönetenleri seçmesi, her ülkede farklı yollarla olur. Günümüzde kullanılan seçim sistemlerini iki grupta toplayabiliriz: çoğunluk sistemi ve nispi temsil sistemi.

* Çoğunluk sistemi: Bir seçim bölgesinde en çok oy alan adayların seçilmesine dayanan bir sistemdir. Çoğunluk sistemi, tek turlu ve çok turlu olmak üzere iki şekilde uygulanabilir.

Tek turlu çoğunluk sistemi, bir seçim çevresinde en çok oy alan partinin tüm milletvekillerini kazandığı sistemdir. Örneğin; dört milletvekili çıkaran bir seçim bölgesinde A partisi oyların % 40’ını, B partisi % 25’ini, C partisi % 20’sini, D partisi de % 15’ini almışsa dört milletvekilinin tamamını A partisi çıkartır.

İki turlu çoğunluk sistemi, bir partinin birinci turda bir seçim çevresinde oyların yarıdan bir fazlasını (mutlak çoğunluğunu) aldığı ve o seçim bölgesinde seçimi kazandığı sisteme denir. Bu durumda ikinci tura gerek kalmaz. Birinci turda hiçbir parti mutlak çoğunluğu alamamışsa bir süre sonra söz konusu seçim bölgesinde ikinci tur seçim yapılır. Birinci turda en çok oy almış olan iki partiden başkası bu tura katılamaz. İkinci turda oyların çoğunu alan parti seçimi kazanmış olur. İki turlu çoğunluk sisteminin tek turlu çoğunluk sisteminden daha iyi olduğu söylenebilir. Buna rağmen onun da bazı olumsuzlukları vardır. Çoğunluk sisteminde muhalefet parlamentoda yeterince temsil edilemez. Çünkü, bu şekilde bir parti bir seçim çevresinde oyların yarıdan bir fazlasını bile alsa o bölgenin tüm milletvekilliklerini kazanmış olur. Diğer parti bir oyu eksik olduğu için hiç milletvekili çıkaramaz. Bütün ülkede buna benzer bir durum olursa bir parti, bir milletin yarıya yakınının oyunu aldığı hâlde, oyların kötü dağılışından dolayı çok az milletvekili çıkarmış olur.

Advertisement

* Nispi temsil sistemi: Bu sistem, partilerin veya bağımsız adayların aldıkları oy oranına göre parlamentoda temsil edilmesi esasına dayanır. Örneğin; bir seçim bölgesinde kullanılmış geçerli oy toplamı 400.000 ‘dir. O çevreden çıkacak milletvekili sayısı ise 5’tir. Bu çevrede barajı aşmak için; 400.000 / 5 = 80.000 oy almak gerekir.

Partilerin aldıkları oylar içinde bu rakamın kaç kere bulunduğu araştırılır. A partisi 240.000, B partisi 160.000 oy almışsa, A partisi 240.000 / 80.000 = 3, B partisi 160.000 / 80.000 = 2 milletvekili çıkartacaktır.

Alınan oylar, barajı (milletvekili seçilmek için gerekli oy sayısını) aşmak için gereken oyun tam katı olmayabilir. Barajı aşmak için gerekli oy sayısının 80.000 olduğu bir seçimde 140.000 oy alan bir parti 1 milletvekili çıkaracak ama 60.000 oyu boşta kalacaktır ya da kimi partiler barajın altında kalacak ve oyları değerlendirilemeyecektir. Oyların nasıl dağıtılacağı konusunda farklı uygulamalar görülmektedir.

Nispi temsil sistemi, partilerin kendilerini destekleyen seçmen oranına göre parlamentoda temsil edilmesini sağlar. Seçim sonucunda tek parti çoğunluğu sağlayamazsa görüşleri birbirine yakın olan partiler anlaşır ve karma bir hükümet kurarlar. Buna koalisyon adı verilir.

Nispi temsil sisteminin olumsuz olan yönü, uygulanması güç bir sistem olmasıdır. Bunun yanında koalisyon oluşması hâlinde partilerin önemli konularda anlaşamamaları hükümet bunalımlarına yol açmaktadır.

Advertisement


Leave A Reply