1. Gıyaseddin Keyhüsrev Kimdir? Hayatı ve Dönemi Önemli Olayları

1. Gıyaseddin Keyhüsrev Kimdir ve ne yapmıştır? 1. Gıyaseddin Keyhüsrev hayatı,  dönemi özellikleri, önemli olayları ile ilgili bilgi.

1. Gıyaseddin Keyhüsrev

1. Gıyaseddin Keyhüsrev; Anadolu Selçuklu sultanıdır (7-1211).

II. Kılıç Arslan’ın 11 oğlundan en küçüğüdür. Babası düzeni sağladıktan sonra eski Türk töresine uyarak topraklarını oğulları arasında paylaştırdı. Gıyasettin Keyhüsrev’e de Uluborlu ve çevresi verildi. Kütahya’ya kadar uzanan bölgeyi yöneten Gıyasettin, adına para bastırdı ve hutbelerde babasından sonra melik olarak kendi adını okuttu. 3. Haçlı Seferi’ne katılan Alman güçleri, Denizli-Uluborlu arasından geçerken bölgedeki Türkmenlerle birlikte Haçlılar üzerine saldırarak önemli kayıplar verdirdi (1190). Babası Kılıç Arslan Konya’da oğlu Kutbettin Melikşah tarafından etkisiz hale getirilip yetkileri elinden alınınca, I.Gıyasettin Keyhüsrev’e sığındı. Gıyasettin, babasıyla birlikte Konya halkının da yardımıyla kenti ele geçirdi. Kılıç Arslan ölünce veliaht niteliğiyle Anadolu Selçuklu tahtına oturdu (1192).

Gıyasettin Keyhüsrev Bizans İmparatoru III. Aleksios Angelos’a (1195-1203) karşı bir sefer düzenledi. Menderes Vadisi’nden pek çok tutsak ve ganimetle döndü. Kardeşi Ruknettin Süleyman, tahtı ele geçirmek amacıyla Konya üzerine yürüdü. I. Gıyasettin barış önerisinde bulundu. Önerisi geri çevrilince tahtı bırakıp kentten ayrıldı (1196). Kardeşlerinden yardım sağlayamadı. Trabzon yoluyla denizden İstanbul’a gitti. Bizans İmparatoru III. Aleksios’un konuğu olarak 1204’te Latinlerin İstanbul’u almasına kadar o yörede kaldı. Ruknettin Süleyman’ın ölümü (1204) üzerine ileri gelenlerce Selçuklu tahtına çağrıldı. Şubat 1205’te ikinci kez Selçuklu tahtına oturdu. Mengücükler, Eyyubiler ve Artuklular gibi başka beylikler bağlılıklarını sürdürdüler. Ticarete önem veren sultan, Karadeniz seferine çıkarak Trabzon Rum İmparatoru Aleksios’u bozguna uğrattı, yolun güvenliğini sağlamak için Antalya üzerine yürüdü ve kenti kuşattı. Kıbrıs’ta yerleşmiş olan Franklar engel olmak istedilerse de Rumlar sultanı kente teslim ettiler (1207), burası Selçuklu Donanmasının üssü oldu. 1209’da Petrus Kalesi ele geçirildi.

Tahtını Latinlere kaptıran Bizans İmparatoru III. Aleksios, Antalya’ya kadar gelerek yardım istedi. Selçuklu Ordusu İznik İmparatoru Theodoros Laskaris’in (1204-1222) ordusuyla Alaşehir yakınlarında karşılaştı. Savaşta Rumlar yenildi ve dağıldıysa da Gıyasettin savaş alanında öldürüldü. Sultanın öldüğünü öğrenen Selçuklular bozguna uğradı (1211). Yerine oğlu İzzettin Keykâvus geçti.

Sultan I. Gıyâseddin Keyhüsrev Döneminin Genel Özellikleri

Sultan 2. Kılıç Arslan’ın uzun saltanatı sonrasında oğullarından en küçüğü olan I. Gıyâseddin Keyhüsrev tahta çıkmış ve babasının Türkiye Selçukluları için açtığı yeni dönemin ilk uygulamalarını yapmıştır. Ekonomik gayelere yönelik seferler onun döneminde başlamıştır. Aynı maksatlarla Venedik, Ceneviz ve Kıbrıs Haçlılarıyla ticarî anlaşmalar yapmıştır. Böylelikle Türkiye Selçuklu topraklarında gelecek tüccarlara vergi indirimi sağlandığı gibi mallarının herhangi bir şekilde zarara uğraması durumunda tazminat ödenmesi garanti etmiştir.

I. Gıyâseddin Keyhüsrev tarımı geliştirmek adına da birtakım girişimlerde bulunmuştur. 1196 yılında Bizans üzerine yaptığı sefer sırasında alınan 5000 Rum esirini, Akşehir’e yerleştirerek onlara ücretsiz tarla, çift, çubuk, tohum vermiş ve beş yıl süreyle vergiden muaf tutmuştur. Bu zamanın sonrasında isteyenin ülkesine dönmesine müsaade edilmesine karşın hiç kimse gitmediği gibi Bizans ülkesinden yeni insanlar da Selçuklu topraklarına gelip yerleşmiştir.

Kaynak: commons.wikimedia.org

Sultan I. Gıyâseddin Keyhüsrev Döneminin Önemli Siyasi Olayları

1192 senesinde Aksaray’daki ağabeyi Kutbeddin Melikşah’ın üzerine yürüyen I. Gıyâseddin Keyhüsrev yanında bulunan babasının ölümü üzerine Konya’ya dönerek tahta çıktı. 1196 yılında Konya-İstanbul hattı üzerinde faaliyet gösteren tüccarların mallarına el koyan Bizans üzerine başarılı bir sefer yaptı. Ancak daha sonrasında ağabeyi Rükneddin II. Süleymanşah tarafından başkentte kuşatılınca tahtı ona bırakarak sürgüne gitmek zorunda kaldı (1196).

Destek aramak üzere Kilikya, Elbistan, Malatya ve Halep’i ziyaret etti ise de bir sonuç elde edemedi. Nihayetinde İstanbul’a gidip II. Rükneddin Süleymanşah’ın ölüm haberinin kendisine ulaşmasına kadar burada kaldı (1200-1205), Bunun sonrasında ülkesine geri dönerek ağabeyinin ölmeden önce yerine veliaht bıraktığı henüz çocuk yaştaki oğlundan tahtı geri aldı. Aynı sene içinde Samsun ve çevresini Selçuklu topraklarına kattı. 1207’de İtalyan korsan Aldo Brandini’nin elinde bulunan Antalya’yı fethetti. Bir sonraki yıl ticaret yollarını tehdit eden Ermeniler üzerine bir cezalandırma seferi yaptı. Aynı sefer sırasında Eyyubilerin elinde bulunan Maraş’ı zaptetti.

1211 senesinde İznik Rumlarının üzerine yürüdü. İki tarafın karşı karşıya geldiği Alaşehir Savaşı’nın ilk safhasında Türk ordusu, Rumlara üstünlük sağlamıştı. Ancak kaçanların kovalandığı sırada Sultan, yanına yaklaşan bir düşman askeri tarafından şehit edildi. Bizans kaynakları onu şehit eden kişinin bizzat imparator Theodoros Laskaris olduğunu yazarlar. Ölümünden sonra Türk ordusunda çıkan panik savaşın kaybedilmesine sebebiyet verdi.

Sultan i. Gıyâseddin Keyhüsrev’in Kişisel Özellikleri

Uzun boyu ve yakışıklı biri olan Sultan, Arapça, Farsça ve Rumcayı iyi derecede konuşurdu. Ailesine ve kökenine çok bağlıydı. İstanbul’da sürgünde olduğu sırada kendisine yapılan bir hakaret sebebiyle Bizans İmparatoruna çıkışması ve onu, ağabeyleriyle tehdit etmesi de bunun bir göstergesidir.

II. Süleymanşah tarafından Konya’da kuşatıldığı sırada ahalinin çektiği sıkıntıları da dikkate alarak teslim olması, yine halkın sıkıntılarını dinlemek için Mezalim Mahkemesine (Yüksek Mahkeme) çıkmakta ihtimam göstermesi de onun adalet ve alçakgönüllülüğünün bir örneği olarak kabul edilebilir. Bazı münferit olaylar dışında âlimlere, şairlere ve din adamlarına karşı her zaman lütufkâr davranmıştır. Ayrıca cesaret sahibi bir insan olup İstanbul’daki ikameti sırasında bir Frenk ile düello yapmaktan çekinmemiştir. Fakat cesareti Alaşehir Savaşı’nda tedbirsizliğe ve dolayısıyla hayatına mal olmuştur.

Kayseri’deki Gevher Nesibe Şifahanesi I. Gıyâseddin Keyhüsrev tarafından vefat eden kız kardeşi adına yaptırılmıştır (1207).