1877-1878 Osmanlı – Rus Harbi (93 Harbi) Anadolu Cephesi nedenleri, sonuçları, 93 Harbi Anadolu Cephesi ile ilgili bilgi.
93 Harbi (1877-78 Osmanlı Rus savaşı)
Bu cephede Başkomutan Gazi Ahmet Muhtar Paşa idi ve buyruğunda 57 bin askerle 97 top vardı. Askerin çoğunluğu eğitimden yoksun redif ve mustahfızlardan oluşuyordu. Buna karşılık Ermeni kökenli General Boris Melikof komutasındaki Rus Ordusu 125 bin kişi olup 189 topu vardı. General Tergugasof, 30 Nisan 1877’de Doğubayazıt’ı, 17 Mayıs’ta Ardahan’ı ele geçirdiyse de Murat Irmağı’na dökülen Saryan Çayı ile Tahir Köy arasında Halyaz’da Ahmet Muhtar Paşa’ya yenildi (21 Haziran). Başkomutan Melikof da Erzurum-Kars arasındaki Zivin istihkâmları önünde yenildi (25 Haziran).
Ahmet Muhtar Paşa’nın bu ikinci zaferi üzerine Melinkof’un yerine çarın kardeşi Grandük Mikhail Nikolayeviç başkomutanlığa getirildi. Ahmet Muhtar Paşa, Kars-Erzurum bağlantısını kesmek isteyen düşmanı Kızıltepe’de, şiddetli bir çarpışmadan sonra yenince (25 Ağustos) kendisine “Gazi” unvanı verildi. Osmanlı Ordusu, son zaferi 2 Ekimde Yahniler çarpışmasında kazandı. Bundan sonra, kuvvet dengesi Rusların yararına bozuldu. Ruslar, Aladağ’da ordunun sağ kanadına saldırarak kuşattılar. Ömer Paşa, silah ve cephaneleriyle birlikte düşmana teslim olmak zorunda kaldı (14 Ekim). Ahmet Muhtar Paşa, Kars’ta savunma için kuvvet bırakarak Zivin’e, oradan da Erzurum’un doğusunda Deveboynu’na çekildi.
Aziziye Tabyaları
4 Kasımda burada bozguna uğrayan Osmanlı kuvvetleri Erzurum’a çekilip savunmaya başladılar. 9 Kasım’da Erzurum’un Aziziye Tabyası‘nı ele geçiren Ruslar, bir süre sonra çekilmek zorunda kaldılar. Kars, 19 Kasımda Rusların eline geçti. Düşman tüm kuvvetleriyle Erzurum’u kuşatma olanağı buldu (5 Ocak 1878). Ancak kış geldiğinden savaş durdu. Edirne’nin düşmesi üzerine İstanbul yolu açılmış olduğundan ve düşmana karşı koymak da güçleştiğinden Osmanlı Hükümeti, ateşkes anlaşması için Rusya’ya başvurdu. Edirne’ de bir ateşkes antlaşmasıyla asıl barış antlaşmasının ilkeleri belirlendi ve imzalandı (31 Ocak 1878). Ateşkese göre Erzurum’daki Osmanlı askeri kentten çıkınca Ruslar Erzurum’a girdiler (8 Şubat).
Ayastefanos Antlaşması
Grandük Nikola’nın İstanbul’a bir Rus tümeni sokma isteği üzerine, İngiltere bir filoyu İstanbul’a göndermişti (14 Şubat). Bunun üzerine, Nikola, isteğini yerine getirmekten vazgeçmekle birlikte karargâhını Ayastefanos’a (Yeşilköy) taşıyarak barış görüşmelerine orada başladı, İngiliz filosuda Mudanya’ya çekildi. Barış görüşmelerine Rusya adına General İgnatiev ve Nelidov, Osmanlılar adına Hariciye Nazırı Saffet Paşa ile Berlin Elçisi Sadullah Bey katıldılar. 3 Mart 1878’de, 29 maddelik Ayastefanos Antlaşması imzalandı.
Ayastefanos Antlaşması
Bu antlaşmaya göre, Karadağ, Sırbistan ve Romanya’ya tam bağımsızlık verildi. Bulgaristan, Osmanlı Devleti’ne bağlı özerk bir prenslik oldu. Bosna-Hersek konusunda, Rusya ve Avusturya, İstanbul Konferansı kararları esaslarına uygun olarak ortak karar ve önlemler alacaklar; Rusya’ya savaş tazminatı olarak Ardahan, Kars, Batum, Doğubayazıt ve Dobruca verilecekti.
Savaştan sonra Rumeli’nin yitirilen yerlerinden İstanbul’a büyük oranda göç oldu. Halkın uzun yıllar Doksanüç Muhaciri diye andığı göçmenlerin, barındırılıp yerleştirilmeleri İstanbul Hükümeti için büyük sorunlar yarattı. Savaştan sonra Ayastefanos Antlaşması’nın hükümleri Rusya’nın Balkanlardaki etkinliğini arttırdı. Bölgedeki siyasal denge Rusya yararına, İngiltere ve öteki devletler zararına bozuldu. Panislavizm Balkanlar’da büyük bir zafer kazanmış oldu. Bu nedenlerle Ayastefanos Antlaşması bütünüyle yürürlüğe konmadı. Berlin Kongresi ve Antlaşması ile (13 Temmuz 1878) geniş ölçüde değişikliklere uğradı.
