Berlin Kongresi ve Antlaşması nedir, ne zaman ve nerede imzalanmıştır? Berlin Kongresi ve Antlaşması maddeleri hakkında bilgi.
Berlin Kongresi ve Antlaşması; Rusya ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan Ayastefanos Antlaşması’nın değiştirilmesi için yapılan kongre ve imzalanan antlaşmadır.
1878 Berlin Antlaşması
3 Mart 1878’de Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan Ayestefanos Antlaşması, Avrupa’ da politik dengeyi değiştirdi ve Rusya’ yı, Balkanlarda, dolayısıyla “Doğu Sorunu“nda daha güçlü bir duruma getirdi. Balkan ulusları ve Avrupa’nın büyük devletleri, kendi çıkarları açısından bu antlaşmadan hoşnut kalmadılar. Avrupa kamuoyu Rusya aleyhine döndü. Sırbistan, Bosna-Hersek’i ve Makedonya’nın bir bölümünü alamadığı; Romanya ise Romenlerin oturduğu Besarabya’yı Rusya’ya bırakıp Türklerin çoğunlukta olduğu Dobruca’yı aldığı için hoşnutsuzluk duyarken Yunanistan’da Teselya ve Makedonya’nın Bulgarlara verilmesinden ve büyük bir Bulgaristan kurulmasından tedirgin oldu. Avusturya, Alman ve İtalyan ulusal birliklerinin kurulması sırasında toprak ve etkinlik yitirdiği için Selanik’e doğru ilerlemeyi tasarlamıştı.
Ayastefanos Antlaşması hükümleri bu yolu kapatmaktaydı. Bu nedenle antlaşmanın Avrupa’da toplanacak bir kongrede düzeltilmesini istedi (4 Mart 1878).
İngiltere, Rus etki ve gücünün Balkanlarda ve Doğu Anadolu’da artmasını, Hindistan ve Doğu ticaretinin güvenliği açısından tehlikeli bularak Avusturya’nın önerisini destekledi ve Rusya’yı böyle bir kongreyi kabule zorlamak için savaş hazırlıklarına başladı. Rusya, Avusturya ve İngiltere’nin savaş hazırlıkları karşısında kongre önerisini benimsedi. Almanya, Ayastefanos Antlaşması’nın Rusya, Avusturya ve İngiltere arasında değiştirilmesini öngören kongrenin Berlin’de toplanmasını önerdi ve öneri ilgili devletlerce de benimsendi. Taraflar, kongre toplanmadan önce, görüşülecek konular üzerinde görüş birliği sağlamak için yoğun diplomasiye yöneldiler.
Bu amaçla, Rusya ile İngiltere arasında 30 Mayıs 1878’de gizli bir antlaşma yapıldı.
Avusturya, kongrede Osmanlı Devleti’nin yararına değişiklik yapılması için harcayacağı çabaya karşılık Bosna-Hersek’in kendisine bırakılmasını Babıali’den istedi. Osmanlı Hükümeti bu isteği kabul etmedi. İngiltere ise, kongrede Osmanlı çıkarlarının korunması ve gelecekte Doğu Anadolu’da olası Rus tehlikesine karşı koyabilmek için Kıbrıs Adası’nı istedi, isteği yerine getirilmezse Kıbrıs’ı ele geçireceğini bildirdi. Osmanlı Devleti, 10 Temmuz 1878’de gizli bir anlaşmayla hukuken kendisine bağlı olmak koşuluyla Kıbrıs’ı İngiltere’ye bıraktı.
Berlin Kongresi’nde, Paris Barış Antlaşmasını (1876) ve Londra Antlaşmasını (1871) imzalayan devletler katıldı. Kongrede Osmanlı Devleti’ni Alman kökenli Mehmet Ali Paşa ile Kara Todori Paşa; Avusturya, İngiltere, Almanya, Fransa ve İtalya’yı da başbakan ve dışişleri bakanları temsil etti. Şansölye Bismarck, kongreyi açış konuşmasında, kongrede Avrupa barışının korunması için 1856 ve 1871 antlaşmalarını değiştiren Ayastefanos Antlaşması hükümlerini görüşeceklerini belirtti ve Osmanlı delegelerine, kongrenin Osmanlı Devleti için değil Avrupa devletlerinin çıkarlarının korunması amacıyla toplandığını hazırlattı. Kongre çalışmaları sırasında özellikle İngiltere’nin izlediği politika ve takındığı tavır, Osmanlı delegelerini düş kırıklığına uğrattı. Osmanlı çıkarlarını savunmadığı gibi Doğu Anadolu’ da Ermeniler yararına değişiklikler yapılmasını önerdi. 13 Temmuz 1878’de 64 maddeden oluşan Berlin Antlaşması imzalandı.
Antlaşma, başlıca şu kararları içeriyordu:
- Ayastefanos Antlaşması ile oluşan büyük Bulgaristan üçe ayrıldı.
- Makedonya Osmanlı Devleti’ne geri verildi.
- Balkan Dağları’nın kuzeyindeki asıl Bulgaristan, Osmanlı Devleti’ne bağlı özerk bir prenslik oldu.
- Balkanlar’ın güneyindeki Bulgaristan, Doğu Rumeli adıyla Hristiyan bir vali yönetiminde özerk bir vilayet oldu;
- Bosna-Hersek Vilayeti, Osmanlı egemenliğinde kalmakla birlikte Avusturya’ya bırakıldı;
- Romanya, Sırbistan ve Karadağ’a tam bağımsızlık tanındı;
- Niş yöresi Sırbistan’a, Antivari (Bar) kasabası Karadağ’a verildi;
- Rusya, Besarabya‘nın yanı sıra Anadolu’da da Batum, Kars ve Ardahan’ı aldı; Doğubayazıt’ı geri verdi, Van’ın doğusunda sınır boyunda Kotur, İran’a bırakıldı;
- Doğu Anadolu’da Ermenilerin oturduğu illerde bir an önce yenilik yapılması önerildi.
Berlin Kongresi ve Antlaşması, Avrupa’nın politik dengesini yeniden kurarak Paris Kongresi ve Antlaşmasının tersine Osmanlı topraklarını paylaşma ve Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışma ilkelerini getirmiş oldu.
