Bystander Etkisi (Seyirci Etkisi) nedir? Seyirci ilgisizliği nasıl ve neden ortaya çıkar? Bystander Etkisi örnekleri, yapılan deneyler ve sonuçları.
Seyirci ilgisizliği olarak da adlandırılan seyirci etkisi (Bystander Etkisi), psikolojide, insanların acil bir durumda başkaları varken hiçbir eylemde bulunmama eğilimini ifade eden bir terimdir. Bu fenomen, sosyoloji alanında oldukça incelenmiştir.
Bystander Etkisi Açıklandı
Psikolojik olarak, seyirci etkisinin birçok nedeni vardır. Başkasının sorumlu olduğunu düşünmekten, bir durumun ciddiyetini anlamamaya, çünkü harekete geçmeyen başka insanlar var düşüncesine kadar. Aslında, Acil Durum İlk Müdahalecileri bu duyguyu görmezden gelmek ve acil olduğunu düşündükleri bir durum gördüklerinde yardım teklif etmek için eğitilmelidir.
Bu kavram, 1964’te New York’ta Kitty Genovese’nin öldürülmesinden sonra popüler hale geldi ve “Genovese Sendromu” terimini doğurdu. Seyirci etkisi terimi, 1969’da John Darley ve Bibb Latane tarafından, bazı sosyal baskıların insanlardaki acil durum müdahaleleri üzerindeki etkisine atıfta bulunmak için icat edildi.
İnsanların acil bir durumu görmezden gelmek için kullanacakları bir dizi olası neden vardır. Seyirci etkisi sosyolojinin bir konusudur çünkü genellikle “grup düşüncesinin” veya “sürü zihniyetinin” bir sonucudur.
Bystander Etkisi Örnekleri
Acil bir durumda, bir kişinin vermesi gereken ilk karar, acil durumun gerçekten olup olmadığıdır. Birey yalnızken bu karar, geçmiş deneyim ve eğitime dayanır. Ancak Latane ve Darley, başkalarının varlığında bireylerin doğru karar için başkalarına bakma eğiliminde olacağı sonucuna vardı. Başkalarının eylemsizliğini görmek çoğulcu bir tepki geliştirebilir ve bir grubun eyleme geçmesini geciktirmesine veya başarısız olmasına neden olabilir. Ek olarak, başkalarının eylemsizliğini görmek, insanların durumu gerçekte olduğundan daha az ciddi olarak algılamasına neden olabilir.
Acil bir durum belirlendiğinde kişinin vermesi gereken ikinci karar, uygun hareket tarzının ne olduğudur. Bir grup insan da bulunduğunda, bir kişinin sorumluluğu daha azdır. Bu durumda, büyük bir gruptaki her birey, önce harekete geçmenin kendi sorumluluğu olmadığını hissedebilir. Bir kişinin önce harekete geçmesi için, payından daha yüksek düzeyde kişisel sorumluluk alması gerekir.
Acil durum müdahalesinin üçüncü karar bileşeni, uygun eylem planı belirlendikten sonra, birey eylemde bulunmalarını engelleyen durumsal faktörlerle mücadele eder. Latane ve Darley, deneylerinde, yabancıların yanında bireylerin, arkadaşlarının bulunduğu insanlara göre hareket etme olasılıklarının çok daha düşük olduğunu gösterdi. Ek olarak, kurbanla kısa bir süre tanışan kişilerin bile yanıt verme olasılığı çok daha yüksektir.
Bystander Etkisi Deneyleri ve Tarihçesi
13 Mart 1964’te 28 yaşındaki Kitty Genovese, Winston Moseley tarafından saldırıya uğradığında New York City’nin Queens semtindeki dairesine dönüyordu. Moseley, dairesinin önünde Genovese’ye tecavüz edip bıçaklayarak öldürürken 38 kişi ona baktı ve hiçbir şey yapmadı. Polis çağrıldı, ancak çağrıyı bir “iç anlaşmazlık” olarak reddetti. Ulusal medya, hikayeyi yayınladı ve izleyicilere yönelik halkın öfkesini fazlaydı.
1969’da, cinayetten beş yıl sonra, sosyal psikologlar Bibb Latane ve John Darley, American Scientist dergisinde “seyirci ilgisizlik”i yayınladılar. Bu çalışmada, acil durum müdahalesinde sosyal etkileşimin etkilerini test etmek için dört ayrı deney gerçekleştirdiler. Deneyler, denekleri küçük bir acil olayın meydana geldiği yapay bir duruma yerleştirdi ve tepkilerini deney odasındaki aktörlerin eylemleriyle ilişkilendirdi.
Deneylerin sonucu, üç farklı acil durum yönetimi kararını etkileyen sosyal faktörlerin olduğunu gösterdi. Seyirci etkisi, sosyal psikolojide bir acil durumun ortaya çıkması sırasında çeşitli sosyal eğilimlerin kümülatif etkilerini açıklamak için bir yer bulmuştur. “Seyirci ilgisizliği” terimi, deneyler sırasında deneklerin harekete geçmemelerine rağmen gerçek bir endişe yaşadıkları belirlendiğinden yanlış kabul edilir. Bununla birlikte, bu terim, dramatik etki için haber kuruluşlarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
