2. Mahmut Dönemi İsyanları (Sırp, Yunan, Mısır) Nedenleri, Sonuçları

2. Mahmut Dönemi’nde meydana gelen isyanlar nelerdir? 2. Mahmut dönemindeki Sırp, Yunan ve Mısır İsyanları nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi.

2. Mahmut Dönemi İsyanları

1789 Fransız ihtilali; etkisini Osmanlı toprakları üzerinde de göstermiş ve sırasıyla Sırplar ve Rumlar isyan etmişlerdir.

Sırp isyanı (1804)

Sırbistan Fatih devrinde Osmanlı topraklarına dahil olmuştur. Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan Sırplar 1804 yılında Kara Yorgi önderliğinde isyan etmişlerdir.

Osmanlı devletine karşı ilk isyan eden azınlık Sırplardır.

Sırpların isyan nedenleri

• ***Fransız ihtilalinin getirdiği milliyetçilik akımı
• ***Rusya başta olmak üzere Avusturya ve Fransa’nın kışkırtması
• ***Osmanlı Devleti’nde merkezi otoritenin bozulması
• ***18. yüzyılda Osmanlı toprak düzeninin bozulması
• ***Osmanlının Avusturya ve Rusya ile yaptığı savaşların Sırp topraklarında cereyan etmesi ve dolayısıyla Sırp topraklarının savaş alanı haline gelmesi
• ***Bölgeye gönderilen yeniçerilerin halka kötü davranmaları isyanın çıkmasında etkili olmuştur.

İsyanın Aşamaları

• • Sırplar ilk önce Kara Yorgi önderliğinde ayaklandılar (1804).
• • 1806 – 1812 Osmanlı-Rus savaşından dolayı isyan ile fazla ilgilenemeyen Osmanlı bu savaşın sonunda imzalanan 1812 Bükreş Antlaşması ile Sırplara özerk yönetim hakkı tanınmıştır.
• • 1815’te Miloş önderliğinde Sırplar yeniden ayaklanmışlar ve olaya Rusya’nın karışmasını istemeyen Osmanlı; Miloş’u Sırp Prensi atamış ve böylelikle ayrıcalıklı bir Sırp Prensliği kurulmuştur.
• • 1829 Edirne Antlaşmasıyla Sırplar özerk hale gelmiştir. Sırplar iç işlerinde tamamen serbest, dışişlerinde Osmanlıya bağlı (yarı bağımsız) hale gelmişlerdir.
• • Sırbistan 1878 Berlin Antlaşmasıyla tam bağımsız hale gelmiştir.

Yunan isyanı (1820)

Rumlar Fatih döneminde Osmanlı topraklarına dahil olmuşlar ve diğer balkan uluslarına nazaran daha ayrıcalıklı bir konuma sahip olmuşlardır.

İsyanın Nedenleri

• • Fransız İhtilali’nin etkisi
• • Avrupalı devletlerin Rumları kışkırtmaları
• • 1814’te Rusların yardımları ile kurulan Filiki Eterya Cemiyetinin İstanbul Ortodoks Patriği’nin önderliğinde Bizansı yeniden ihya etmek istemesi
• • Mora’da Rum faaliyetlerine hakim olan Tepedelenli Ali Paşa’nın II. Mahmut tarafından bir iç hesaplaşma sonucu görevden alınması ve bunun üzerine valinin ayaklanması.

Bu ayaklanma Rumların işine yaramış ve ilk Rum isyanı Eflak’ta çıkmıştır. Rumların ilk isyanları olarak Eflak’ı seçmelerinde Ruslardan yardım alabilecekleri ümidi etkili olmuştur.

Fakat Rumların unuttukları ayrıntı Eflak halkının Latin soyundan gelen Rumları sevmemesiydi. Eflak halkından destek alamayan Rum isyanının birinci kısmı başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Rumlar bu defa 1821’de Mora’da ayaklanmışlardır. Ayaklanma kısa sürede genişlemiş ve dönemin padişahı II. Mahmut bu isyanı tek başına bastırmayacağını anlayınca Mısır’daki kudretli valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım istemiştir.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesi şartıyla yardım edebileceğini söylemiş ve istekleri kabul edilmiştir. Valinin Osmanlı’ya şartlı destek vermesi Osmanlı’nın askeri ve siyasi açıdan ne kadar güçsüz bir durumda olduğunu gösterir.

Kavalalı’nın da desteği ile isyan bastırılmıştır. Fakat Avrupalı devletler olaya müdahil olmuş ve 1827 Na-varin Olayı meydana gelmiştir. Sonuçta 1828 – 1829 Osmanlı – Rus savaşı başlamış ve 1829 Edirne Antlaşması ile Yunanistan bağımsızlığını kazanmıştır. Osmanlı Devletinden ilk ayrılan balkan devleti Yunanistandır.

Mısır isyanı

Mehmet Ali Paşa Kavala’da dünyaya gelmiş. Küçük yaşta anne ve babasını kaybetmiş ve bir Fransız tarafından büyütülmüştür. Fransızların Mısır’ı işgal etmesiyle (1798) hazırlanan orduda (Nizam-ı Cedit) yer alan Mehmet Ali Paşa Akka Zaferinden sonra ordu İstanbul’a dönerken o Mısır’da kalmıştır. Mısır’da iken Vahhabilerin ayaklanmasını bastırdığı gibi Mısır’da baş gösteren bazı karışıklıkları da önlemiştir. Bunun üzerine III. Selim’de Mehmet Ali Paşa’yı Mısır valisi yapmıştır (1806).

Fransızlardan aldığı destekle Mısır’ı modern bir yapıya ve zenginliğe ulaştıran Mehmet Ali Paşa giderek güçlenmiştir. Mısır’ın yıllık gelirini ise 400 bin kese altına kadar çıkarmıştır.

İsyanın Nedenleri

• • Kavalalı Rum isyanına Mora karşılığında yardım etmiş, fakat Yunanistan bağımsız olunca Mora Kavalalıya verilememiştir.
• • Kavalalı bunun üzerine Suriye valiliğini istemiş fakat Kavalalı’nın güçlenmesini istemeyen II. Mahmut bu isteği kabul etmemiştir. Kavalalı’nın Suriye’de ısrar etmesinin nedeni Suriye ormanlarından yararlanarak Navarin’de yakılan donanmasını yeniden kurmaktır.
• • Bazı paşaların Kavalalıyı isyana kışkırtmaları
• • Mehmet Ali Paşa’nın bazen padişahın yardım taleplerini reddetmesi

İstekleri reddedilen Mehmet Ali Paşa oğlu İbrahim Paşa komutasında bir orduyu Osmanlı üzerine göndermiştir.

İbrahim Paşa kısa sürede Suriye’ye hakim olmuş ve Osmanlı ordularını Antakya ve Konya’da peşpeşe mağlup etmiştir. İbrahim Paşa Kütahya’ya kadar gelmiş ve başkenti tehdit etmeye başlamıştır.

II. Mahmut bu durum karşısında İngiltere ve Fransa-dan destek istemiş fakat istediği desteği alamamıştır.

İngiltere ve Fransa’dan destek alamayan Osmanlı Rusya’dan yardım istemiştir. “Denize Düşen Yılana Sarılır” Rusya, Osmanlı yardımını derhal kabul etmiş ve 10 bin kadar askerle gelip boğazlara yerleşmiştir. Rusya’nın bu yardımındaki tek amacı boğazlara yerleşmek ve devamında da Akdeniz’e inmektir.