Köy nedir? Bir ülkenin en küçük parçası ama en önemli parçalarından birisi olan köy hakkında ve köy idaresi ile köy ihtiyar meclisi hakkında bilgiler.
KÖY, bütün ülkelerde, insan topluluklarının bir araya geldikleri en küçük yerleşme düzenidir. Orada yaşayanlar, çoğunlukla, çiftçidirler, tarlaları ekip biçerler, hayvan yetiştirirler.
Kanunlarımıza göre, köy en küçük tabiî ve idari bir kuruluştur. Hukuki niteliği ve tarifi, 1924 tarihli, 442 sayılı Köy Kanunundadır: «Cami, okul, otlak, yaylak, baltalık gibi orta malları bulunan ve toplu veya dağınık yerlerde oturan insanlar, bağ ve bahçeleriyle birlikte, bir köy teşkil eder.»
Köy, taşınır veya taşınmaz mallara sahip ve kanunla kendisine verilen işleri yapmakla görevli bir kamu tüzel kişisidir.
Köyün varlığı, tüzel kişiliği, Türk toplum hayatında pek eskiden beri tanınmıştır. Arazi Kanunu, köyün malı olarak otlak, koru, baltalık gibi araziyi kabul etmişti. «Mecelle» de 200 kişiden fazla topluluklara, müşterek menfaatlerini temsil suretiyle dâva hakkı verilmiş ve muhtar, köye ait müşterek menfaatlerin korunmasında temsilci sayılmıştı.
1370 ve 1874 tarihlî tüzüklerle köyün varlığı daha belirli hale getirilmiştir. 1924 tarihli Köy Kanunu’nda köyün tarihî varlığına kanuni hayat ve faaliyet hakkı tanınmış, organları kurulmuştur.
Köy Kanunu, önce köy sınırını çizmiş, bunda, ekonomik ve tarihî gerçekler, coğrafi zaruretler gözönünde bulundurulmuş, nüfusu 2.000’i aşan yerler, kasaba sayılarak Belediye Kanunu’na tabi tutulmuştur.
Yabancılar, köyde taşınmaz mala sahip olamazlar ve köyde oturmak için, İç İşleri Bakanlığı’ndan izin almaya mecburdurlar.
Köy İdaresi
Köy işleri, mecburi ve ihtiyari olmak üzere ikiye ayrılır:
a) Köylünün sağlığını korumak, sosyal dayanışmayı kuvvetlendirmek, köyü maddi ve mânevi bakımlardan yükseltmek için girişilen hizmetler mecburidir.
b) Yukarıdakiler kadar zaruri olmayan, köyün gelişmesine, güzelleşmesine yarıyan işler de ihtiyari sayılmıştır.
Kanunda bu görevler, ayrı ayrı ve tafsilâtlı olarak belirtilmiştir. Köylü, köyünde başarılması mecburi işleri yapmakla görevlidir.
Köy nüfusuna kayıtlı ve 18 yaşını bitirmiş, ağır cezaya çarptırılmamış kadın, erkek vatandaşlardan teşekkül eden topluluğa «Köy Derneği» denilir. Bu topluluk, köy işlerinde hâkim organdır. Köy derneğinin yetkileri, Kamu hukukundan gelir.
Köy derneği köy muhtarını ve köy ihtiyar meclisi üyelerini, o köy halkından doğrudan doğruya seçer, muhtarın aylık ve yıllığını tespit eder, nitelikleri olanlar arasından köy imamını tayin eder, ihtiyari işlerden lüzumlu gördüklerini mecburi işler haline getirir.
Köy İhtiyar Meclisi
Köy işlerini yürütmekle görevlidir, nüfusu binden aşağı köylerde 8, binden yukarı köylerde 10 üyelidir.
Köy öğretmeni ve imamı, meclisin tabiî üyeleridir.
İhtiyar meclisinin görevleri, idari ve kazaidir.
İdari görevler:
Köy işlerini sıraya koymak ve yaptırmak, köy okul ve hamamı için lüzumlu yerleri kamulaştırmak, köylünün köy işlerinde çalışma süresini ve köylünün köy işleri için ödiyeceği para miktarını belirtmek gibi…
İhtiyar meclisinin çalışmaları, kaymakam veya valinin sıkı idari denetimi altındadır.
Muhtar, ihtiyar meclisinin başkanı, köy tüzel kişiliğinin temsilcisi ve meclis kararlarının icracısıdır.
Muhtarın göreceği işler; a) Devlet işleri; b) Köy işleri olarak ikiye ayrılır:
a) Köy bölgesinde hükümetin icra uzvu muhtardır: Köylüye duyurulacak kanunları ve tüzükleri köyde ilân eder, köyün asayiş ve güvenini korur, nüfus kayıtlarını yapar, askerlik ve vergi işlerine yardım eder, adliye tebliğlerini ilgililere ulaştırır. Ayrıca, salgın hastalık çıkarsa hükümete bildirir, köye şüpheli kimseler, yabancılar gelip giderse karakola haber verir.
b) Köyün mecburi işlerinin yapılmasını sağlar, paraları toplar, köylüye ait diğer işleri görür, köyü dairelerde ve mahkemelerde temsil eder.
Köyde, muhtara, ihtiyar meclisine, köy işlerini yürütmekte yardımcı kimseler vardır; bunların başlıcaları, öğretmen, imam, ve kâtiptir.
Köyün yazı işlerine kâtip bakar, yoksa bu işi öğretmen, o da yoksa imam yapar.
Köyün kamu kuvveti, muhtarın emri altındaki bekçiler ve korucular tarafından kullanılır. Bunlar köy zabıtasıdır, silâh taşırlar ve gerekince kullanırlar.
Köyün gelir kaynakları; İhtiyar meclisince her yıl için köylüler adına salınan «salma» ile köy mallarının gelirinden ibarettir. Bunlar Köy Sandığı’nda toplanır ve oradan, köy bütçesine uygun olarak bütçede belirtilen yerlere harcanır. Köy sandığının gelirleri arasında para cezaları, köy sınırı içindeki çay ve nehirler üzerinde işliyen vasıtalardan, hayvan alım – satımından ve kesiminden toplanan resimler de vardır. Vakıfları olan köylerin bütçesine bunların gelirleri de katılır.
Birden fazla köyü ilgilendiren işlerin görülmesi için bu köylerin muhtar ve ihtiyar meclisleri, kendi aralarında kararlaştıracakları bir köyde toplanarak konuşurlar, ve ne yapılacağını kararlaştırırlar. Bundan sonra hükümete haber verilir ve alınacak izne göre işe başlanır.
