Huş ağacı nedir? Huş ağacı nerede yetişir, özellikleri nelerdir, ne işe yarar, nerelerde kullanılır? Huş ağacının özellikleri, hakkında bilgi.
Huş Ağacı Nedir? Ne İşe Yarar?
Kaynak: pixabay.com
Huş Ağacı; huşgiller (Betulaceae) familyasının Betula cinsini oluşturan 40 kadar kısa ömürlü ağaç ve çalı türünün ortak adıdır. Kuzey Yarıküre’nin serin bölgelerinde yaygın olan bu türlerin en çok kerestesinden yararlanılır, ayrıca süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Huş Ağacının Özellikleri
Huşağaçlarının, üzerinde yatay olarak dizilmiş lekeler bulunan rengârenk ya da beyaz renkli, düzgün yüzeyli ve reçineli kabukları vardır. Genç ağaçların kabuklarının yatay bantlar halinde soyulmasına karşılık, yaşlı ağaçların derin oluklu kalın kabukları düzensiz parçalar biçiminde kırılır. Piramitsi bir taç oluşturan kısa ve ince dallar ağaç yaşlandıkça yatay ve sarkık bir görünüm alır. Dallara almaşık olarak dizilen genellikle sivri uçlu, dişli kenarlı, yumurta ya da üçgen biçimli yaprakları sonbaharda sarıya döner. Yapraklardan önce açan erkek çiçekler uzun ve sarkık başaklar (tırtıl) biçiminde, dişi çiçekler ise daha kısa ve kozalağı andıran dik kümeler halindedir. Dişi çiçekler olgunlaştıklarında kanatlı ve tek tohumlu fındıksı meyvelere dönüşürler.
Kaynak: pixabay.com
Yetiştiği Bölgeler
Kuzey Amerika’nın kuzeydoğu kesimlerindeki nemli bölgelerde topluluklar oluşturan kavakyapraklı huşağacı (Betula populifolia) 12 m’ye kadar boylanabilen, koyu yeşil yapraklı bir türdür. Dona ve kara çok dayanıksız olan bu ağacın yaşlandıkça beyazlaşan kırmızımsı-kahverengi ya da gri renkli kabuğu vardır. Anayurdu Avrasya olan tüylü huşağacı ya da süpürgeağacı (B. pubescens) ile Avrupa kökenli adi huşağacı (B. pendula ya da B. verrucosa) beyaz kabuklu türlerdir. Yumurta biçimli yaprakları olan, yaklaşık 18 m yükseklikteki tüylü huşağacının sarımsı ya da kızılımsı beyaz renkli yumuşak odunu yapı ve mobilya malzemesi olarak kullanılır; bazı yörelerde genç dallarından süpürge yapılır.
Nerelerde Kullanılır?
Yüksekliği 20-25 m’ye varabilen adi huşağacının süs bitkisi olarak yetiştirilen mor yapraklı, sarkık dallı çeşitleri vardır. Ortalama 18 m yüksekliğe kadar büyüyebilen kâğıt huşağacı (B. papyrifera) Kuzey Amerika’nın kuzey ve orta kesimlerinde yetişir; adını başlangıçta kahverengi olmasına karşın giderek beyazlaşan ve kâğıt inceliğinde katmanlar halinde soyulan kabuğundan alan bu tür çoğu kez süs, gölgelik ve kereste ağacı olarak değerlendirilir. Japonya’da yaygın bir tür olan B. maximowicziana’dan özellikle kontrplak sanayisinde yararlanılan değerli bir kereste elde edilir. Yüksekliği çoğu kez 30 m’ye varan bu ağacın ince katmanlar halinde soyulan gri ya da turuncumsu gri renkli kabuğu ve 15 cm uzunluğunda kalp biçimli yaprakları vardır. Benzer bir tür olan B. grassa’dan da değerli bir kereste elde edilir.
Kaynak: pixabay.com
Çeşitleri
B. occidentalis (B. fontinalis) Kuzey Amerika’nın batı kıyılarındaki nemli alanlarda yetişen çalımsı bir ağaçtır. Koyu kırmızı renkli, soyulmayan bir kabukla örtülü olan bu türün ortak bir kök sisteminden çıkan gövdeleri kümeler halinde büyür. Daha küçük bir tür olan B. pumila ise bataklık bölgelerde yetişir. Kuzey Amerika’da yetişen B. glandulosa ile dünyanın en kuzey kesimlerinde bulunan B. nana küçük Alp ve tundra çalılarıdır. Yaprakları kuşlar ve otlak hayvanları için besin kaynağı oluşturan bu türler süs bitkisi olarak da yetiştirilir.
Renkleri açık sarıdan, kırmızımsı beyaz ve kızıl kahverengiye kadar değişen huşağacı odunlarından mobilyacılık, kaplamacılık, tornacılık ve oymacılıkta yararlanılır; ayrıca kontrplak, fıçı, alet sapları ve makara yapımında kullanılır. Adi ve tüylü huşağacı gibi bazı türlerin kabuk ve dallarından kuru damıtma yöntemiyle cilt hastalıklarında antiseptik, dericilikte sepileyici olarak kullanılan bir katran elde edilir. Bazı türlerin özsuyundan ise huş birası adı verilen bir içecek hazırlanır. Huşağaçlarının ince ve su geçirmeyen kabuklarını Kuzey Amerika Yerlileri eskiden çatı, kano ve ayakkabı yapımında kullanırdı.
Son buzullaşmadan sonra ortaya çıkan huşağaçları hastalık ve böcek salgınlarından kolay etkilenmeyen, soğuğa dayanıklı ve çabuk büyüyen ağaçlardır. Çoğu kez ağaçlandırmada ve toprak kayması denetiminde yararlanılır. Genellikle tohum ya da aşılama ile çoğaltılan bu ağaçlar en iyi gelişmeyi nemli, kumlu ve bitki artıklarının bol bulunduğu topraklarda gösterirler.
Türkiye’de üç huşağacı türü bulunur:
Özellikle kuzeydoğuda ve Doğu Anadolu’nun yüksek kesimlerinde başka ağaçlarla karışık olarak ya da tek başına bulunan adi huşağacı, gene aynı bölgelerde daha sınırlı bir yayılış gösteren tüylü huşağacı ve daha çok Çoruh Vadisindeki Hatıla Ormanı’nda rastlanan kızılağaçyapraklı huşağacı (B. medwediewi).
