3. Mehmet Kimdir ve ne yapmıştır? Osmanlı padişahlarından 3. Mehmet hayatı, biyografisi, döneminin önemli olayları ile ilgili bilgi.
MEHMET III. (1566-1603)
Osmanlı padişahlarının 13.südür. III. Murat’ın büyük oğludur. Annesi Safiye Vâ-lidesultan’dır. Babasının sancakbeyi bulunduğu Manisa’da doğdu. 17 yaşında Manisa’ya sancakbeyi olarak gönderildi. Babasının ölümü üzerine 1595’te III. Mehmet tahta çıktı. 9 yıla yakın süren bir hükümdarlıktan sonra 21 aralık 1603’te 37 yaşında öldü. Yerine oğlu I. Ahmet, sonra öteki oğlu I. Mustafa geçti.
III. Murat’ın zamanında imparatorluk 20 milyon km2’ye erişmiş, en geniş durumunu bulmuştu. III. Murat’ın son yıllarında, bazı zorluklar baş göstermişti. Bu arada, himaye altındaki Lehistan krallığı, hatta Fas imparatorluğu gibi bazı ülkelerin elde tutulmasına imkan bulunmadığı anlaşılmıştı. Almanya seferi, Sinan ve Ferhat Paşalar gibi değersiz vezir-i azam ve serdar-ı ekremler elinde sonuçsuz uzayıp gidiyordu.
Haçova Savaşı
Bunun üzerine III. Mehmet, 1596’da kendisi sefere çıktı. Kuzey Macaristan’ın en önemli şehir ve kalelerinden biri olan Eğri (Eger) fethedildi. Padişaha «Eğri Fâtihi» sanı verildi. Bundan sonra düşman, Türk ordusunu karşılayıp durdurmaya çalıştı. Her iki ordunun da mevcudu 100.000’i bir hayli aşıyordu. Alman ordusunda birçok Hıristiyan devletlerinin birlikleri vardı.
Osmanlı ordusu, 22 ekimde, Türkler’in «Haçova» dedikleri yerde bozgundan zor kurtuldu. III. Mehmet’in hassa kuvvetleri bile dağıldı Liyakatsiz vezir-i âzam Damat İbrahim Paşa, padişaha, derhal geri çekilmesi lüzumunu bildirdi.
Bunun üzerine III. Mehmet, atına bindi. Tam atını süreceği sırada, 60 yaşındaki hocası Sadettin Efendi, atın gemlerine yapıştı:
— «Padişahım,» dedi; «nereye gidersiz? Yerinizde sâbit-kadem olmaktan gayri çâre yoktur. Siz giderseniz bütün ordu dağılır.»
Hoca Sadettin Efendi, bu sözleriyle, Osmanlı tarihinin en büyük meydan savaşlarından birinin kazanılmasını sağladı. Birlikler toplanıp yeniden savaş nizamı aldılar. Yeniçerilerin şaşkınlığına kendilerini kaptırmayan akıncı beyleri, karşı taarruza geçip ilk hamlede. 20.000 Alman’ı kılıçtan geçirdiler. Akşama kadar Haçova sahrasında 50.000 düşman ölüsü sayıldı. Bu vuruşmada, Osmanlı tarihinde ilk defa olarak yeniçerilerin yetersizliği anlaşıldı. Savaş akıncı ve Kırım birlikleri sayesinde kazanılmıştı. Başta Hoca Sadettin Efendi olmak üzere birçok devlet adamları, Yeniçeri ocağında geniş ölçüae ıslahat yapılması fikrini ileri sürmeye başladılar.
Padişaha çekilmeyi tavsiye eden Damat İbrahim Paşa azledildi. Savaş alanından kaçan Habeşistan genel valisi Sohrâb Paşa’nın da kadın elbisesiyle Belgrad sokaklarında dolaştırıldıktan sonra, başının vurulması için ferman çıktı.
Haçova’da zafer kazanılmış olmakla bera ber Almanya savaşı gene de uzayıp gitti. Bun dan sonra savaşın en önemli olayı Kanije Zaferi’dir (Tiryaki Hasan Paşa). Bu sıralarda Anadolu’da çıkan, «Celâli hareketleri» denen geniş ölçüdeki isyanlar durumu bir kat daha karıştırdı. İran’la da yeniden savaş başladı. Bu şartlar içinde III. Mehmet genç yaşında öldü. Türbesi Ayasofya’nın avlusundadır.
III. MEHMET DÖNEMİNİN SİYASİ OLAYLARI (1595- 1603)
Osmanlı Devleti’nde son kez sancak beyliği yapan III. Mehmet babasının ölümüyle 1595 yılında tahta çıktı.
Avusturya Savaşları
III. Mehmet Osmanlı – Avusturya savaşlarının devam ettiği esnada tahta çıktı. Savaşlar da kısmen başarısız olan Osmanlı Devleti Vişegrat ve Estergon kalelerini kaybetti.
Avusturya cephesindeki bu başarısızlıklar üzerine Yeniçeriler ve Devlet erkânı’nın baskıları üzerine III. Mehmet’in sefere çıkmasını sağladılar. Belgrad’a varan ordu Eğri kalesini kuşattı ve aldı. Bu olaydan sonra III. Mehmet Eğri Fatihi ünvanı ile anıldı.
Haçova Savaşı (1596)
Eğri kalesinin Osmanlı Devleti tarafından alınması Avusturya önderliğinde yeni bir haçlı ordusunun oluşmasına sebep oldu.
Haçova’da yapılan savaşta başlangıçta Osmanlı ordusu ağır kayıplar verdi. Saray çalışanları ve geri hizmet bölüklerinin devreye girmesiyle büyük bir zafer kazanıldı. Viyana yolu Osmanlı Türklerine açıldı.
Savaş sonunda Sadrazam Sinan Paşa orduda yoklama yaptırarak kaçaklar tespit edildi. Vilayetlere gönderilen emirnameler ile kaçakların bütün mallarına el konulması istendi. Bu olay Anadolu’da Celali isyanlarının nedenlerinden oldu.
Kanije Savunması (1600)
Avusturya kuvvetlerinin Osmanlı sınırlarını ihlal ederek Yanıkkale ve Estergonu ele geçirmesi üzerine Osmanlı ordusu tekrar sefere çıktı. Kanije Kalesi alınarak komutanlığına Tiryaki Hasan Paşa getirildi.
Yeni bir Haçlı ordusu Kanije Kalesini geri almak için harekete geçti. Tiryaki Hasan Paşa’nın kahramanlığı ve stratejileri karşısında tutunamayan Haçlılar geri çekildi (1602). Hasan Paşa’ya vezirlik rütbesi verildi.
Osmanlı – İran Savaşları
Osmanlı devleti’nin, Avusturya ile savaşmasını ve Celali İsyanlarını fırsat bilen iran Şah’ı I. Abbas, Ferhat Paşa Antlaşması ile kaybedilen yerleri geri almak için harekete geçti. Hatta Osmanlı Devleti’ni zor durumda bırakmak için Avrupa devletleri ve Papalıkla ittifak yolları aradı.
Şah I. Abbas Tebriz ve Erivan’ı ele geçirdi. Bu arada savaş devam ederken III. Mehmet vefat etti. Yerine on dört yaşındaki oğlu I. Ahmet geçti. Seferlere I. Ahmet döneminde devam edildi.
16. Yüzyılda Osmanlı Devletinin genel politikaları şunlardır.
Avrupa ve Asya istikametinde genişlemek, Akdenizde hakimiyet sağlamak, Ticaret yollarını ele geçirmek, Kendi çağdaşı devletlerle boy ölçüşmek
