Osmanlı Padişahı III. Mustafa Kimdir? Hayatı, Dönemi Önemli Olaylar

0
Advertisement

3. Mustafa Kimdir ve ne yapmıştır? Osmanlı Padişahı 3. Mustafa’nın hayatı ve döneminde yaşanmış önemli olaylar, savaşlar, siyasi gelişmeler.

3 mustafa

MUSTAFA III. (1717 -1774)

Osmanlı padişahlarının 26.’sidir. III. Ahmet’in oğullardandır. Annesi Mihrişah Emine Kadınefendi, oğlunun padişahlığından önce ölmüştür. III. Mustafa amcasının oğlu III. Osman‘ın ölümü üzerine 40 yaşında tahta Mustafa III. çıktı. 1774’e kadar 16 yıl, 11 ay tahtta kaldı. 56 yaşında öldü. Yaptırmış olduğu Lâleli Camisi’ndeki türbesine gömüldü. Yerine kardeşi I. Abdülhamit geçti.

III. Mustafa’nın 1768 Rus Savaşı’na kadar olan saltanatı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son mesut ve müreffeh devirlerinden biridir. Uzun sulhun meyvaları alınmış, hazine görülmemiş şekilde dolmuştu. III. Osman’dan beri iktidarda bulunan Sadrâzam Damat Koca Ragıp Paşa, devleti liyakatle idare etti. III. Mustafa, seleflerinin ıslahatına devam etti; Sadrazam Damat İbrahim Paşa’ nın açtığı çığırdan gidildi. Yalnız, Yeniçeri ocağına dokunulamadı; tamamen bozulmuş olan bu ocak, netameli sayılıyor ve isyanından korkuluyordu. Devlet gene dünyanın en güçlü devleti gibi görünüyorsa da artık gerileme tohumları devlet bünyesinin en mahrem noktalarına kadar iyice yeşermişti. 1768 savaşı bu durumun ortaya çıkmasına yaradı.

Bu devrede Osmanlı, Rusya ile bir ölüm-kalım savaşmasına girişti; bu savaşma, her iki devletin yüzyıllar için kaderini çizecek önemi taşıyordu. Rusya yarım yüzyıl kadar önce İsveç’i büyük devletler arasından silmiş, Baltık’a çıkmıştı. Şimdi de Lehistan’ı ortadan kaldırmak istiyordu. Lehistan’dan sonra sıranın Osmanlı İmparatorluğu’na geleceği Türk devlet adamlarınca tahmin edilemiyen bir şey değildi. 1736-39 savaşında Türkler, tek başlarına, Rusya ve Almanya’yı kesin şekilde yenmişlerdi. Şimdi lII. Mustafa yalnız Rusya ile karşı karşıya kalındığı takdirde savaşın kazanılacağından emin bulunuyordu. Yalnız, II. Katerina devrinde Rusya pek güc kazanmıştı.

1768-74 Türk-Rus Savaşı 6 yıl sürdü. Ruslar’a ağır kayıplara, arada önemli yenilgelere mal olduysa da, sonunda Türk ordusu, çözüldü. Yeniçeriler, çok defa düşman görünür görünmez ateş etmeden kaçmaya başlamışlardı; yalnız maaş alacakları zaman ordugâha uğruyorlardı. İsyandan korkan paşalar, asker kaçaklarını cezalandıramıyorlardı. Yenilgi üzerine, III. Mustafa kederinden öldü. Osmanlı İmparatorluğu Küçük Kaynarca Antlaşmasını kabul etmek zorunda kaldı (Küçük Kaynarca Antlaşması).

Advertisement

III. Mustafa, bütün saltanatı boyunca devlet işlerini düzenlemek, Rusya’ya bir darbe indirip bu müthiş tehlikeyi uzaklaştırmak için çalıştı. Devrimci fikirlerle yetiştirdiği oğlu III. Selim, 15 yıl sonra, babasının ıslahat hareketlerini, onun hayal sınırlarını aşacak derecede ele aldı.

III. Mustafa

III. Mustafa

Kaynak 2

MUSTAFA III, Osmanlı padişahı (28 Ocak 1717 îstanbul-21 Ocak 1774 İstanbul). Padişahlık dönemi: 1757-1774. Babası III. Ahmet, annesi Mihrişah Sultan’dır. I. Mahmut ve III. Osman dönemlerinde sarayda kapalı bir yaşam sürdürdü ve öldürülme korkusu içinde yaşadı. III. Osman’ın ölümü üzere 3 Ekim 1757 günü de Osmanlı tahtına oturdu. Tahta geçtiği sırada ülkenin iç ve dış durumu kötü bir durumdaydı.

Anadolu’daki leventler ortalığı kasıp kavuruyorlardı. Sivas Valisi Feyzullah Paşa’nın giriştiği harekât sonucunda eşkıyanın büyük bir bölümü ezildiyse de istenilen huzur elde edilemedi. Uzak eyaletlere gönderilen valilerin devlet otorisetisini kuramamaları, büyük huzursuzluklar yaratıyordu. Gelişmeleri yakından izleyen III. Mustafa, Koca Ragıp Paşa’yı sadrazamlıkta bıraktı, birlikte, çeşitli kesimlerde yenileşme hareketlerine giriştiler.

Maliye, yönetsel mekanizma ve askerlik alanında ıslahat, hazinenin doldurulması, III. Mustafa’nın birinci hedefi haline geldi. Harem ve sarayın masrafları kısıldığı gibi, esham adıyla yeni bir gümrük vergisi konuldu. III. Mustafa, ordunun yenilenmesine ağırlık verdi. Yeniçerilerin düzene girmesi için çalışmalar yaptı, bir topçu sınıfının kurulması için çaba harcadı. Baron de Tott’dan yararlandı.

1773’te Mühendishane-i Berri-i Hümayun’u açtırdı. Tersanenin yeni bir yönetim ve işlev kazanması için düzenlemeler yaptı. Halkın kılık ve kıyafetleriyle de ilgilendi. Rum, Ermeni ve Yahudilerin kılık ve kıyafet konusunda eski geleneklerine dönmelerini buyurdu. III. Mustafa’nın düşüncelerinden biri de Süveyş Kanalı’nı açtırmaktı. Sapanca Gölü üzerinden İzmit Körfezi’ni Karadeniz’e bağlama girişimi de sonuçlanmadı.

İstanbul’un bayındırlığı için de çalışmalar yapıldı, yeni su bentleri kuruldu.

Mekke’ye de bol su sağlayan düzenlemeler yapıldı. Annesi Mihrişah Sultan için Üsküdar’da, kendi adına Laleli’de birer cami yaptırdı. 1739 Belgrat Antlaşmasın’ndan sonra sağlanan barış ortamını sürdürmek amacıyla çaba harcadı. Yedi Yıl Savaşlarından sonra, Rusya’nın Gürcistan üzerinde baskılarını artırması, Osmanlı sınırlarına karışması ve bazı kaleler yapması üzerine Osmanlı Devleti, savaş durumuyla karşı karşıya kaldı. Osmanlı-Rus Savaşı, III. Mustafa’nın ölümüne kadar sürdü.

Advertisement

1770’te Momteperi ve Kartal’da Osmanlı Orduları yenilgiye uğradılar. B altık Denizi’nden hareket eden bir Rus donanması da Çeşme önlerinde Osmanlı Donanması’nı yaktı. 1771’de Gazi Hasan Paşa’nın komutanlığında Osmanlı Orduları Özi Eyaleti’nde bazı başarılar kazandılarsa da, Babadağı’nda kışlayan Osmanlı Ordusu’na saldıran Ruslar, ağır kayıplar verdirdiler. Daha sonra kendilerine bağımsızlık vereceklerini vaat ederek Kırım’a girdiler ve Orkapı Kalesi’ni ele geçirdiler.

III. Mustafa iyi bir komutan örneği veren Muhsinzade Paşa’yı yeniden sadrazamlığa getirdi. 1772’de, Avusturya ve Prusya devletleri araya girerek, Osmanlı-Rus barışının imzalanmasını istediler. Ancak Rusların koşulları çok ağır olduğundan görüşmeler kesildi. Yeniden başlayan savaşlar da Osmanlı Devleti’nin sürekli yenilgileriyle sonuçlandı. Bu ortamda I. Abdülhamit padişah oldu. III. Mustafa Cihangir mahlası ile şiirler yazdı. Yıldızların etkisine de büyük bir inancı vardı. Avrupa’dan yıldız bilimi ile ilgili çeşitli kitaplar getirterek bunlarla uğraştı.

III. MUSTAFA DÖNEMİNİN SİYASAL OLAYLARI (1757-1774)

III. Mustafa devleti güçlendirmek için,

  • • Yönetim
  • • Maliye
  • • Askerlik

alanında bazı yenilikler yaptı. Ancak yeterli olmadı.

Osmanlı-Rus Savaşı (1768) Savaşın Nedenleri

  1.  Rusya’nın, Gürcistan’ın içişlerine karışması
  2. Karadağlıları, Osmanlılara karşı isyana teşvik etmesi
  3.  Prut Antlaşması’na aykırı olarak sınırda yeni kaleler yaptırması
  4. Kendi adayını kral seçtirdiği Lehistan’da, baskı uygulaması sonucu Leh milliyetçilerinin Osmanlılardan yardım istemeleri

Yapılan savaşta Osmanlılar yenildi. Akdeniz’e kadar gelen bir Rus donanması;

  • – Mora halkını isyana teşvik etti.
  • – Çeşme’deki Osmanlı donanmasını yaktı. (1770)

Öte yandan Ruslar, Kırım’ı işgal ettiler.

Rusya ve Prusya’nın arabuluculuğu ile barış görüşmelerine başlandıysa da Rusların öne sürdüğü ağır koşullar karşısında görüşmeler yarıda kesildi.

Askerlik alanındaki yeniliklerine rağmen, III. Mustafa, ekonomik ve toplumsal sorunlara çözümler getiremediği gibi dış politika konusunda da tutarlı bir yol izleyemedi. Osmanlı Devleti’ni Rus Savaşı’na sokarak büyük toprak kayıplarına uğrattı.

III. Mustafa, yıldızların, insanların ve devletlerin hayatları üzerinde büyük bir etkisi olduğuna inanırdı. Bu inancı o denli güçlüydü ki Prusya Kralı II. Frederik’e elçiler göndermiş ve ondan üç müneccim istemiştir.

II. Frederik verdiği cevapta üç müneccim ; tarih okuyarak geçmişin deneyimlerinden yararlanmak, güçlü ve düzenli bir ordu ile dolu bir hazine olduğunu belirtmiştir.

Advertisement


Leave A Reply