4. Murat Kimdir? Hayatı Dönemi Siyasi Olayları, Savaşları ve Seferleri

2
Advertisement

4. Murat Kimdir? Osmanlı Padişahlarından 4. Murat döneminde yaşanan önemli olaylar, savaşlar, dönem hakkında bilgi.

4. Murat

4. Murat

MURAT IV. (1612-1640) – Osmanlı padişahlarının 17.’sidir. I. Ahmet‘in oğullarındandır. Annesi Kösem Mahpeyker Vâlide Sultandır. İstanbul’da doğdu. 11 yaşında amcası I. Mustafa’nın yerine tahta geçti. 16 yıl saltanat sürdü, 27 yaşında öldü. Oğlu olmadığı için yerine kardeşi İbrahim geçti, buhranlı bir anda tahta çıktı. Çocuk yaşında olduğu için, annesi Kösem Valide Sultan saltanat naibesi oldu. Anadolu II. Osman’ın kan dâvasiyle, İstanbul’daki gayrimeşru hükümeti devirmek meseleleriyle karışırken, İran da fırsattan faydalanıp Irak’ta taarruza geçmiş, 1624’te Bağdat’ı almıştı.

Yeniçeri Ayaklanmaları

Bu derece önemli bir eyalet merkezinin düşmesi, buhranı bir kat daha artırdı. Yeniçeri zorbalarının ayaklanmaları, büyük facialarla bitiyordu. Zorbalar, 1632’de IV. Murat’ın gözleri önünde, değerli vezir-ı âzami Müezzinzade Damat Hafız Ahmet Paşa’yı parçaladılar.

Yalnız, genç padişah da artık devlet işlerine hakim olmaya başlamıştı. Zorba ele başılarından olan eski vezir-i âzam ve serdâr-ı ekrem Hüsrev Paşa’yı Tokat’ta idam ettirdi.

Yeniçeriler bunun üzerine yeniden ayaklandılarsa da IV. Murat, zorbaları tutan vezir-i azam Topal Recep Paşa’yı da idam ettirip durumu kesin şekilde eline aldı. Daha sonra, zorbalarla çok hafif bir şekilde ilgilenmiş olan Şeyhülislâm Ahizade Hüseyin Efendi’yi de, sırf gözdağı vermek için idam ettirdi. Halbuki ulema sınıfından en küçük bir ferdin bile idamı kanunen yasaktı. IV. Murat, bu mevkiye yeniden sevgili şeyhülislamı şair Yahya Efendi’yi getirdi; Yahya Efendi, 18 yıl şeyhülislamlıkta kalmıştır.

Revan Seferi

Revan Seferi

IV. Murat, 1635 martında Revan seferine çıktı. 8 ağustosta kaleyi aldı. 11 Eylül’de Tebriz’e girdi. 1638 nisanında «Bağdat seferi» denilen İkinci Iran Seferi’ne çıktı. Bağdat, yıllardan beri, kanlı kuşatmalara rağmen, İranlılar’dan geri alınamıyordu.

Advertisement

IV. Murat Bağdat’ta

15 kasım 1638’de Bağdat’ın kanlı kuşatması başladı. Şehri 40.000 kişilik bir Türk-Safevi ordusu savunuyordu. 1625’te Mustafa Paşa Bağdat önlerinde şehit düşmüştü, bu sefer oğlu vezir-i azam Tayyar Mehmet Paşa da savaşta şehit oldu.

«Bağdat Fatihi» diye anılan IV. Murat, Abbasiler’in başkentine girdi. 17 mayıs 1639′ da Kasr-ı Şirin Antlaşması ile Türk – İran savaşına son verildi. IV. Murat, 1 yıl 4 av süren bu ünlü seferinden 12 Haziran 1639′ da İstanbul’a döndü. Bir müddet sonra da hastalanıp öldü. Sultan Ahmet Camisi’ndeki babası I. Ahmet’in türbesine gömüldü.

IV. Murat, imparatorluğu müthiş bir kargaşalıktan kurtarmış, hatta ünlü tarihçi Hammer’e göre, devletin hayatına 50 yıl kazandırmıştır. «İkinci Yavuz» diye anılır. Devleti fiilen idare ettiği 8 yıl içinde hiçbir tahakküme yer vermedi. 100.000 olan Yeniçeri sayısını 35.000’e indirdi, ordunun saygısını kazandı. Yalnız, herkese sözünü geçirebilmek için çok kan döktü. İdam ettirdikleri arasında bir şeyhülislâm, bir Kırım hanı, bir de Ortodoks cihan patriği vardır.

Revan Köşkü

Revan Köşkü

IV. Murat şair, sanatkâr ve bestekârdı. Topkapı Sarayı‘nda seferlerinin hatırasını yaşatmak için yaptırdığı Revan ve Bağdat Köşkleri Türk mimarlığının şaheserlerindendir.

IV. MURAT DÖNEMİNİN SİYASİ OLAYLARI

II. Osman öldürülünce Yeniçeriler I. Mustafa‘yı tekrar tahta çıkardılar. Sağlık sorunlarının devam etmesi devlet düzeninin bozulmasına sebep oldu. Bunun üzerine I. Mustafa tahttan indirilerek yerine IV. Murat getirildi.

IV. Murat’ın çocukluk döneminde daha çok annesi Mahpeyker Sultan ve Sadrazam Ali Paşa etkin oldu.

Advertisement

IV. Murat olgunluk çağında saray kadınları ve saray ağalarının etkisini kırarak yönetime tam hakim oldu. Ayrıca IV. Murat Osmanlı Devleti’nin duraklamasının nedenlerini açıklayan Koçi Bey’in risalesi (raporu) doğrultusunda reform hareketlerine girişti.

Abaza Mehmet Paşa isyanı

Genç Osman’ın (II. Osman) öldürülmesinin öcünü almak isteyen, Erzurum Beylerbey’i Abaza Mehmet Paşa isyan etti (1624).

IV. Murat isyanı bastırmakla sazdarazam Çerkeş Mehmet Paşa’yı görevlendirdi. Abaza Mehmet Paşa tekrar Erzurum’a çekildi. Tekrar isyan etmesi üzerine Abaza Mehmet Paşa İstanbul’a getirildik IV. Murat üstün yetenek ve becerileri olan Abaza Mehmet Paşa’yı Bosna Beylerbeyliği’ne atadı.

4 murat

Osmanlı – İran İlişkileri

1623 yılında Safeviler’in Bağdat’ı ele geçirmeleriyle Osmanlı – İran savaşları yeniden başladı.

Revan Seferi (1635)

İran Hükümdar’ı Şah Abbas Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu kötü durumları her aşamada kendi lehine değerlendirmeye çalışıyordu. 1623 yılında İran’la başlayan savaşlar tam on yedi yıl devam etti. IV. Murat ülke içinde yönetime hakim olduktan sonra İran üzerine iki sefer düzenledi'(1635). İlk seferde, Erzurum – Kars üzerinden Revan’a ulaştı. Bu seferle Revan ve Ahıska Safevilerden geri alındı.

Bağdat Seferi (1638)

İran’ın Revan’ı tekrar ele geçirmesi üzerine IV. Murat Bağdat’ın fethine karar verdi. 1638 yılında Bağdat kalesi kuşatıldı. IV. Murat Bağdat’ı ele geçirerek Bağdat Fatihi ünvanını aldı. İran’ın barış istemesi üzerine iki ülke arasında Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı (1639).

Bağdat Seferi; IV. Murat’ın Bağdat’ı Safevilerin elinden almak için 1638’de düzenlediği seferdir. Bekir Subaşı’nın neden olduğu olaylar sonucu Safevilerin eline geçen Bağdat, daha sonra Osmanlılar tarafından kuşatıldıysa da ele geçirilemedi. IV. Murat, 1635’te çıktığı İran Seferi’nde, Revan Kalesi’ni ele geçirdi. Safevi Hükümdarı Şah I. Safi barış için girişimlerde bulunduysa da, padişah, Bağdat geri alınmadıkça, barışın söz konusu olmayacağını bildirdi. IV. Murat, 8 Nisan 1638’de Üsküdar’dan hareket ederek Halep’e geldi. Urfa yakınlarında ölen Sadrazam Bayram Paşa’nın yerine Tayyar Mehmet Paşa atandı. Fırat ve Dicle yolu ile de, toplar Bağdat önlerine gönderildi. Osmanlı Ordusu, 14 Kasım 1638 günü, Bağdat’ı kuşattı.

Asıl hücum kolları, surlara değil de sahra kesimine yerleştirilip geceleri ay ışığında metrisler kazılarak Bağdat surlarının iki ucu Dicle’ye varılacak biçimde çepeçevre kuşatıldı. Karanlık Kapı’dan da, Safevilerin çıkmalarına engel olmak için, nöbetçiler görevlendirildi. Safevi Hükümdarı Şah I. Safi, Osmanlı Ordusu ile bir meydan savaşı yapmaya cesaret edemedi. Osmanlı cephesinde ise bütün vezirler savaştaydı. Padişah da zaman zaman savaşa yakından katıldı. 24 Aralık 1638 günü, kale hendeklerine toprak süren Sadrazam Tayyar Mehmet Paşa şehit oldu. Aynı sıralarda Bektaş Han da kaleyi teslime karar verdi. Padişah bu isteğe karşılık, Osmanlı egemenliğinde kalabileceklerini, istemezlerse İran’a gidebileceklerini söyledi. Ancak Bağdat’ta bulunan İranlılar, Bektaş Han’ın teslim kararını öğrenince, Narin Kale adıyla bilinen iç kaleye çekilerek savunmalarını sürdürdüler. Bağdat’a giren Osmanlılar uzun süren sokak savaşlarından sonra, kente egemen oldular. İranlılar içkalede bir süre direnmelerine karşın sonucun giderek kötüleştiğini görünce teslim oldular. IV. Murat, kent alındıktan sonra, Şeyhülislam Yahya Efendi’yi İmamı Azam ve Abdülkadir Geylani türbelerinin onarımıyla; Bağdat’ta bıraktığı Sadrazam Kemankeş Mustafa Paşa’ yı da barış sorununun çözümüyle görevlendirerek Musul ve Diyarbakır üzerinden Ankara’ya, oradan da İstanbul’a döndü.

Kasr-ı Şirin Antlaşmasına göre

  • • Bağdat ve civarı Osmanlı’da kalacak
  • • Revan ve Azerbaycan Safevilerde kalacak
  • • İki ülke arasında Zagros dağları sınır kabul edilecek
  • • Kafkaslar iki ülke arasında paylaşılacak
  • • Sünni İslam büyüklerine hakarette bulunulmayacak

Kasr-ı Şirin Antlaşması bugünkü Türkiye-İran sınırının belirlenmesinde temel olmuş, İran’la uzun süreli bir barış dönemini başlatmış İranla 18. yüzyılda bazı savaşlar yapıldıysa da sınırlarda değişiklik olmamıştır. Bugünkü İran sınırı Türkiye’nin en eski sınırıdır.

IV. Murat döneminin Diğer Olayları

Lehistan’ın ödemesi gereken yıllık vergiyi ödememesi, Tuna ve Karadeniz’deki Osmanlı topraklarına saldıran Ukrayna kazaklarını desteklemeleri, IV. Murat’ın Lehistan’a sefere karar vermesine sebep oldu. Lehistan’ın barış istemesi üzerine Kırım Hanlığı ve Osmanlı’ya vergi vermesi karşılığında barış yapıldı. Venedik, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durumdan faydalanarak Dalmaçya kıyılarında isyan çıkardı. IV. Murat sefer hazırlığına başladı. Endişelenen Venedik’le savaş tazminatı ödemek şartıyla barış imzalandı.

Advertisement

IV. Murat 1640 yılında 28 yaşında vefat edince yerine kardeşi I. İbrahim geçti.


2 yorum

Leave A Reply