A Harfi ve Özellikleri: Harfin Tarihçesi ve Çeşitleri Hakkında Bilgiler

A harfi, Fenike alfabesinden günümüze uzanan bir geçmişe sahiptir. Bu yazıda A harfinin tarihçesi, kökenleri ve farklı tipografi çeşitleri hakkında bilgi bulacaksınız. Detayları öğrenin!

Kaynak: wikipedia.org

A, a, Türk alfabesinin birinci harfi, sekiz ünlü harften biri. A harfi kalın, geniş, düz ünlüdür. Tarihsel kökeni eski Mısır ve Girit hiyeroglif yazılarına dayanır. Bu yazılarda A sesi öküz başı biçiminde çizilirdi. Fenikeliler bu resmin biçimlenmiş halini aldılar. Fenike dilinde Alf öküz anlamını taşır. Fenike yazı sisteminde benzerliğinden ötürü bu harfe Alf adı verildi. Bu harf klasik Yunan alfabesine Alfa, Arap alfabesinde Elif adını aldı.

Batı dilleri alfabelerinin kökeni Latin alfabesidir. Tibet, Habeş alfabeleri gibi birkaç önemsiz alfabe dışında bütün Batı alfabeleri ve Doğu dilleri yazıları A harfi ile başlar. Anadolu’da Hitit yazısının A işareti biçim olarak bu A ile benzerlik gösterir. İslamlıktan önce Türklerin kullandıkları yazılarda A sesi değişik biçimlerde yazılmıştır. Göktürk yazısında sözcüklerin başındaki A sesi yazılarda çok zaman gösterilmezdi. Sonda kullanılan A karşılığı işaretler ise A’lara benzemez.

Uygur yazısı diye bilinen alfabenin aslı Sogd yazısıdır. Uygurların İslamlığı kabul ettikten sonra da bir süre kullandıkları bu alfabede A harfi Arap alfabesinin Elif harfi gibi başta, ortada, sonda değişik biçimlerde yazılırdı. İslamlığın benimsenmesinden sonra Türkler, Türk harf devriminin yapıldığı 1928’e kadar Arap alfabesini kullandılar. Türkçenin A sesleri Arap alfabesinin elif harfleriyle, bazı durumlarda da ayın ve he harfleriyle gösterildi. Harf devriminden sonra Arap alfabesi yerine Latin alfabesi alındı. Bugün Türkiye Cumhuriyeti’nde kullanılan alfabe Latin kökenli Türk alfabesidir. Küçük a, büyük A’nın tarihsel süreç içinde değişmiş biçimidir. Büyük ve küçük temel harflerle dik ve eğik elyazısının, dekoratif yazıların büyük harfleriyle küçük harflerinin değişik A harfi biçimleri vardır.

A Harfinin Tarihçesi

“A” harfinin en eski kesin atası, Fenike alfabesinin ilk harfi olan alef (ayrıca ‘aleph’ olarak da yazılır) olarak bilinir. Fenike alfabesi tamamen ünsüz harflerden oluştuğu için (bu nedenle gerçek bir alfabeden ayırt etmek için “abjad” olarak da adlandırılır), alefin atası olabilir. Alef’in atası ise proto-Sinaitic yazısındaki boynuzlu bir öküz başı şeklindeki bir resim işareti olabilir ve Mısır hiyerogliflerinden etkilenmiş olabilir. Bu, iki boynuzun uzandığı üçgen bir baş şeklinde tasvir edilmiştir.

Antik Yunanlar alfabeyi benimsediklerinde, glottal durak sesini temsil eden bir harf için kullanacakları bir harfe ihtiyaç duymuyorlardı. Bu ses, harfin Fenike ve diğer Sami dillerinde belirttiği sesdi ve Fenike harfinin telaffuzunun ilk ünlüsüydü. Bu nedenle, Yunanlar, bu işareti /a/ ünlüsünü temsil etmek için kullandılar ve benzer bir isimle ona “alpha” dediler. Yunan Karanlık Çağları’ndan sonraki en eski Yunan yazıları, M.Ö. 8. yüzyıla tarihlenir ve harf yan yatmış durumdadır, ancak daha sonraki dönemlerde Yunan alfabesi genellikle modern büyük harfe benzemektedir, ancak bir bacağın kısaltılması veya çizgi çaprazının açısı gibi birçok yerel çeşitlilik ayırt edilebilir.

Etrüskler, Yunan alfabesini İtalya Yarımadası’ndaki medeniyetlerine getirdi ve harfi değiştirmedi. Romalılar daha sonra Latin dili yazmak için Etrüsk alfabesini benimsediler ve bu harf, İngilizce dahil birçok dil yazmak için kullanılan Latin alfabesinde korundu.

Tipografik varyantlar

Küçük harf “A”nın farklı glifleri. Roma döneminde “A” harfinin birçok varyant formu bulunmaktaydı. İlk olarak, taş veya diğer “kalıcı” medya üzerine yazarken kullanılan anıtsal veya lapidar stil vardı. Ayrıca, daha çabuk bozulabilen yüzeyler üzerine yazılan günlük veya kullanışlı yazılar için kullanılan el yazısı stil bulunmaktaydı. Bu yüzeylerin “çabuk bozulabilir” doğası nedeniyle, bu stilin örnekleri anıtsal stili kadar fazla değildir, ancak majüskül el yazısı, minüskül el yazısı ve yarı el yazısı minüskül gibi farklı cursive türlerinin birçok korunmuş örneği bulunmaktadır. Ayrıca, anıtsal ve cursive stiller arasında orta noktalarda olan varyantlar mevcuttu. Bilinen varyantlar arasında erken yarı-uncia, uncial ve daha sonraki yarı-uncia bulunmaktadır.