Osmanlı padişahlarından Abdülmecit döneminde gerçekleşen siyasal olaylar ve savaşlar ile ilgili olarak maddeler halinde bilgilerin verildiği yazımız
3 Kasım 1839 tarihinde Osmanlı İmparatorluğunun en önemli reform hareketlerinden birisi olan Tanzimat Fermanı yayınlanmıştır.
Sultan Abdülmecit
Mısır Sorunu’nun Çözülmesi
Mehmet Ali Paşa’nm daha da güçlenmesini kendileri için bir tehlike olarak gören; İngiltere , Avusturya, Rusya ve Prusya Londra’da bir konferans düzenleyerek Londra Mukavelenamesi’ni imzaladılar (1840). Buna göre;
- Mısır valiliği babadan oöula geçecek biçimde Mehmet Ali Paşa’ya bırakıldı.
- Mısır, Osmanlı Devleti’ne yıllık vergi verecekti.
Osmanlı Devleti’nin artık iyice güçsüzleştiği anlaşıldı. Bu nedenle Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti üzerindeki baskısı arttı.
Boğazlar Antlaşması (1841)
Hünkâr iskelesi Antlaşması’yla Rusya, Boğazlar üzerinde diğer devletlerden daha ayrıcalıklı bir konuma kavuşmuştu. Bu antlaşmanın sona ermesinden sonra Fransa ve İngiltere’nin öncülüğünde Londra’da toplanan konferans sonucunda Boğazlar Antlaşması imzalandı (1841).
- Boğazlar, Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında kalacaktı.
- Barış zamanında boğazlardan hiçbir yabancı savaş gemisi geçmeyecekti.
Böylece Osmanlı Devleti, Boğazlar üzerindeki egemenliğine yeniden kavuştu. Rusya’nın Boğazlara ve Doğu Akdeniz’e inmesi engellenmiş oldu.
KIRIM SAVAŞI (1853-1856)
Savaşın Nedenleri
- Rusya’nın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri ve Hünkâr iskelesi Antlaşması’yla elde ettiği ayrıcalıklara yeniden kavuşmak istemesi
- Rusya’nın kutsal yerler olarak bilinen Kudüs ve Filistin topraklarında, Hıristiyanlara tanınan ayrıcalıkları genişletmek isteyerek Ortadoksların Katolikler karşısında etkisini arttırmaya çalışması.
- 1848 ihtilalleri sonucu Avrupa’da çıkan karışıklardan yararlanmak isteyen Rusya’nın Osmanlı topraklarını paylaşmak için İngiltere ile anlaşmak istemesi, bunu çıkarlarına ters bulan İngiltere’nin Rusya’nın önerisini reddetmesi
- Sorunları çözmek amacıyla istanbul’a gönderilen Rus elçisi Prens Mençikof’un uzlaşmaz tutumu
Savaşın Gelişimi
Rusya’nın Eflak ve Boğdan’a girmesi, Kafkasya’da ilerleyerek Kars’ı ele geçirmesi üzerine ingiliz ve Fransız donanmaları Londra Mukavelenamesi’ne göre İstanbul’a geldi. Buna kızan Ruslar, Kafkasya’ya yardım götüren bir Osmanlı filosunu Sinop’ta yaktılar.
Bunun üzerine İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti ile bir bağlaşma kurarak Rusya’ya savaş açtılar. Rusya, müttefikler karşısında büyük bir yenilgiye uğradı.
XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki Sınırları
Paris Antlaşması (1856)
Paris barış görüşmelerine İngiltere, Fransa, Osmanlı Devleti, Piyemonte Krallığı ve (savaşa katılmadığı halde) Prusya katıldı.
- Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayıldı. Avrupa devletler hukukundan yararlanması kabul edildi. Topraklarının bütünlüğü Avrupa devletlerinin garantisi altına alındı.
- Karadeniz’in tarafsız bir deniz olması kabul edildi. Bu deniz bütün milletlerin savaş gemilerine kapalı, fakat ticaret gemilerine açık olacaktı. Osmanlı Devleti ve Rusya bu denizde savaş gemisi bulundurmayacaklar ve Karadeniz kıyılarında tersane yaptıramayacaktı.
- Boğazlar, 1841’de imzalanan Londra Mukavelenamesi’ne göre yönetilecekti.
- İki taraf da savaşta almış oldukları yerleri geri vereceklerdi.
- Eflak ve Boğdan’a muhtarlık verilecek ve bu durum büyük devletlerin garantörlüğü altına alınacaktı.
- Tuna üzerinde ticaret gemileri serbestçe dolaşacaklardı. Bu işi, antlaşmayı imza eden devletlerin delegelerinden kurulacak bir komisyon yönetecekti.
- Osmanlı Devleti’nin Paris Antlaşması sırasında ilan ettiği ve kongreye sunduğu 1856 Islahat Fermanı büyük devletlerce dikkate alınacak, fakat bu fermana göre yapılacak ıslahata hiçbiri karışmayacaktı.
Önemi
- Islahat Fermanı‘nın bu antlaşmada anılması; bundan sonra Avrupa devletlerinin, Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışmalarına fırsat vermiştir.
- 2. Maddenin son cümlesindeki hükümle, Osmanlı Devleti’ne de yenilmiş ülke muamelesi yapılmıştır.
- Rusya’nın Osmanlı Devleti üzerindeki emellerine bir süre için engel olundu.
- Rusya, Küçük Kaynarca Antlaşma-sın’dan Edirne Antlaşması’na kadar Balkanlarda elde etmiş olduğu tüm kazançlarını kaybetti.
- Boğazların kapanması, Rusya’nın Karadeniz’deki tersaneleri ile savaş gemilerinin yok edilmesi İngiltere’nin Akdeniz’deki güvenliği sağlandı. Savaşa katılması ve antlaşmanın Paris’te imzalanması, Fransa’nın uluslararası önemini arttırdı.
- Osmanlı Devleti, Avrupalı bir devlet sayıldı ve devletler hukukundan yararlandırıldı.
- Osmanlı Devleti Avrupa devletlerinin himayesi altına girmekle bağımsızlığı zedelenmiş oldu.
- Osmanlı Devleti, Islahat Fermanı’nı ilan ederek azınlıklara geniş haklar tanımak zorunda kaldı.
Rusya, Paris Antlaşması’nın Karadeniz’in tarafsızlığı ile ilgili hükmünü tanımadı. Böylece Akdeniz’e açılma yolundaki amacını açıkça belirtmiş oldu.
ISLAHAT FERMANI (1856)
Paris Konferansı’nın devam ettiği günlerde yayımlanan bu ferman; Avrupalı devletlerin, Osmanlıların içişlerine karışmalarını önlemeyi ve konferansta olumlu bir sonuç almayı amaçlamıştı.
Önemi
- Büyük ölçüde dış baskı sonucunda kabul edildi.
- Sadece Müslüman olmayan uyruğa yönelikti ve onların hak ve ayrıcalıklarının iyileştirilmesi söz konusuydu.
- Osmanlı Devleti’nin büyük çoğunluğu bu fermanı hoş karşılamadı.
- Bu ferman büyük devletlerin türlü bahanelerle Osmanlı Devleti’ne müdahale etmelerine vesile oldu.
