Dünya Sivrisinek Günü nedir? Her yıl tüm dünyada 20 Ağustos tarihinde çeşitli aktivitelere sahne olan Dünya Sivrisinek Günü neden vardır? Önemi nedir?
Kaynak: pixabay.com
Her yıl 20 Ağustos’ta tanınan Dünya Sivrisinek Günü, sivrisineklerin sıtmaya neden olan paraziti bulaştırdığının keşfinin yıldönümünü kutlar. 1897’de bugün, Sir Ronald Ross, Anopheles sivrisineklerinin mide dokusunda sıtma parazitini keşfetti. Çalışmaları daha sonra sivrisineklerin bu yıkıcı paraziti insandan insana taşıyan vektör olduğunu doğruladı.
120 yıldan uzun bir süre sonra bugün, sivrisinek kaynaklı hastalıklar hala hem yaygın hem de tedavisi zor. Hassas popülasyonlar üzerindeki etkilerini azaltmak için küresel çabalara rağmen, sivrisinek kaynaklı hastalıklar her yıl yüz binlerce ölüme neden oluyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, sıtma tek başına yılda yaklaşık 400.000 ölüme neden oluyor. Diğer sivrisinek kaynaklı hastalıklar, ölümcül olmasa bile hastalar için yıkıcı olabilir. Örneğin, Chikungunya sakatlayıcı eklem ağrısına neden olur ve hamile kadınlarda Zika enfeksiyonu ciddi doğum anormalliklerine neden olabilir. Uzun yıllar boyunca bilim insanları, bu hastalıklar ve onları taşıyan sivrisineklerle ilgili araştırmaları destekledi ve COVID-19 pandemisinin ortasında bile bu araştırma değerli sonuçlar vermeye devam etti.
En büyük küresel etkiye sahip sivrisinek kaynaklı hastalık sıtmadır. En yaygın ve şiddetli sıtma vakalarından sorumlu parazit olan Plasmodium falciparum, Anopheles tarafından kişiden kişiye bulaşır.dünyanın tropikal bölgelerinde yaygın olan sivrisinekler. Sıtma paraziti, üremek ve insanlar arasında zıplamak için sivrisineğin benzersiz biyolojisine dayanır: sivrisinek, sıtmalı bir kişinin kanıyla beslenirken önce paraziti alır; Parazit, yaşam döngüsünün sonraki aşamalarında sivrisinek vücudundan geçer ve sonunda sivrisinek tükürük bezlerine bulaşır ve sivrisinek bir sonraki kan öğününü aldığında buradan başka bir kişiye enjekte edilir. İnsan konakçıya girdikten sonra parazit, karmaşık yaşam döngüsünde ek gelişim aşamalarından geçer ve yoğun ateş ve titreme gibi ayırt edici semptomlar ortaya çıkabilir. Sıtma enfeksiyonuna bulantı ve kusma, baş ağrıları, kas ve eklem ağrıları ve yorgunluk da eşlik edebilir. Şiddetli sıtma vakalarında, özellikle çocuklar ve hamile kadınlar gibi hassas gruplarda hastalık, nöbetler veya koma ile birlikte serebral sıtma olarak ortaya çıkabilir veya ciddi anemi, solunum sıkıntısı, böbrek ve karaciğer yetmezliği, kardiyovasküler kollaps, şok ve ölüme neden olabilir. Sivrisinek aracı olarak işlev görmedikçe, sıtma paraziti insanlar arasında bulaşamazdı.
Sivrisinek kendi başına karmaşık bir yaşam döngüsüne sahiptir. Farklı sivrisinek türleri yumurtlamak için farklı yerleri tercih etse de, birçok Anopheles sivrisineği yumurtalarını bozulmamış su havuzlarına bırakır. Yumurtalar, uçan yetişkinlere dönüşmeye hazır olana kadar büyüyen suda yaşayan larvalara dönüşür. Yetişkin erkek ve dişi Anofel nektarla beslenir; Dişilerin de kanla beslenmeleri gerekir (insanların sivrisinek ısırığı olarak bildikleriyle sonuçlanır), çünkü kandaki besinler dişilerin yumurta üretmesine izin vererek döngüyü yeniden devam ettirir.
Bu sivrisinek yaşam evrelerinin her biri, bozulma için bir fırsat ve sıtma iletiminde yerel azalma potansiyeli sunar. Örneğin, bilim insanları Bu yılın başlarında yayınlanan bir makalede, yetişkin sivrisinekleri eş aramaya iten faktörleri araştırdıklarını ilan ettiler. Erkek Anopheles sivrisineklerinin çiftleşme sürülerini ne zaman oluşturmaya başlamaları gerektiğini belirlemek için ışığı ve sıcaklığı nasıl kullandıklarını açıklamaya çalışmaktadırlar. Bu, çiftleşme davranışlarını sürdürmek için feromonlara dayanan diğer bazı böcek türlerinin aksine. Dişiler döllenmek için erkek sürünün içine uçmak zorunda olduğundan , bazı Anopheles türlerinde üreme için çiftleşme sürüleri gereklidir . Araştırmacılar, vahşi doğadan sivrisinekleri alacakaranlıkta toplanmak üzere toplayarak ve sivrisineklerin başlarında aktive olan genleri analiz ederek, erkek sivrisineklerin her akşam aynı zamanda ve yerde üremesini sağlayan belirli “saat genlerini” tanımlayabildiler.
Kaynak: pixabay.com
Araştırmacılar, Anopheles çiftleşme sürülerinin oluşumunu tetikleyen çevresel ve genetik faktörleri anlayarak, sivrisinek popülasyonlarını azaltmak için çiftleşme davranışını bozmanın mümkün olabileceğini öne sürüyorlar – sivrisinekler mevcut kontrol önlemlerine giderek daha dirençli hale geldiğinden önemli bir husus. Sivrisinekler ve taşıdıkları hastalıklarla mücadele için yeni teknolojilere acilen ihtiyaç duyulmaktadır.
