Afrika Heykel Sanatı Özellikleri, Tarihçesi ve Önemli Eserleri

0
Advertisement

Afrika kıtasında heykel sanatının özellikleri ve tarihçesi nedir? Afrika heykel sanatı önemli eserleri nelerdir, hakkında bilgi.

Leopar Heykelciği (Batı Afrika)

Leopar Heykelciği (Batı Afrika)

Sahra altının en iyi bilinen sanatsal biçimi büyük bir olasılıkla heykel, özellikle de tahta oymacılığıdır. Bununla birlikte, Afrika’dan Avrupa’ya giden en önemli sanat dalı örnekleri tahta oymalar değil, Benin yenilgisinden (1897) sonra binlercesi İngiltere’ ye götürülen Benin tunçlarıdır. “Vahşilerin” böyle biçimler ve teknikler geliştirmeye yetenekleri olmadığı varsayılarak bunların Avrupa’dan esinlenilmiş olduğu düşünülmüştü. Sonraları, Benin tunçlarının ve daha önceleri tarihlenen başka sanat dallarının kökeninin Avrupalılardan önceye dayandığı bulunmuş ve son yıllarda ise tunçları ele geçmiştir.

Bilim çevrelerinin iki görüş noktası vardır; bunlardan biri, Afrika sanatının büyük ölçüde dış ve “daha yüksek” kültürlere bağımlılığını, ikincisi bütünüyle yerelliğini savunur. Bu iki görüşün ortası, olasılıkla daha doğrudur. Sahraaltı Afrikası’nın bilinen en eski heykelleri Kuzey Nijerya’ da Nok kültürüne aittir. Bu pişmiş toprak heykeller artık C14 yöntemiyle İÖ 3. ya da 2. yüzyıllara tarihlenir. Hiçbir dış etki izi bulunmadığından biçemleri tam Afrika’ya özgüdür. Nok heykellerinde başın gövdeye oranı yaklaşık 1/3 ya da 1/4’tür; bu oran Afrika’da çok yaygındır ve Sahraaltı Afrikası’nın üslup ölçütü olarak düşünülebilir. Nok pişmiş toprak heykellerinin bulunmasıyla Afrika sanatının 2000 yılı aşkın bir süreden beri var olduğu kanıtlanmıştır.

Aynı zamanda, bazı maden işleme tekniklerinde dış etkiler çok belirgindir. Aşantiler tarafından yapılan dökme pirinçle de biçimlerin ve bezemelerin kökeni açıkça İslâm sanatına dayanır. Dahası, kumaş dokumacılığı ve mimarlık, İslâm sanatından, özellikle Kuzey Afrika’daki biçemlerden etkilenmiştir. Özetle, Afrika sanatı için ne tam yabancı ne de tam yerli bir kökenin ortaya konmasının olanağı vardır. Batı ve Orta Afrika’daki tahta oymacılığı hem nicelik olarak hem de ün açısından Batı dünyasında çok etkili diye nitelendirilir. İklim koşulları ve böcekler nedeniyle tahta, bozulmaksızın günümüze kadar gelemediğinden birkaç eserin dışında kalanlar son dönemlere tarihlenir. Bu nedenle tipler ve biçimler konusunda fazla derine inen bilgiler yoktur ve Afrika heykelciliği hakkında yapılan araştırmalar tarihsellikten çok, coğrafya bölgelerine yöneliktir.

Afrika Heykel Sanatı

Kaynak: pixabay.com

Heykelcilik

Tahta heykelciklerin işlevleri çeşitlidir; bunlar cenaze, ataları anma, kutlama törenlerinde; iyileştirme ve bereket sağlama gibi amaçlar için kullanılırdı. Fırınlanmış ya da fırınlanmamış kilden yapılma heykellere çok az rastlanır. Yukarda sözü geçen Nok kültüründen başka, pişmiş toprak heykelcikler, Akanlarda mezarlara ve Yorubalarda kutsal alanlara armağan edilen nesneler olarak, çanak çömlek biçimlerinde yapılırdı; Batı Sudan’da çok sayıda pişmiş toprak heykelcik bulunmasına karşın, Dahomey, Nijerya ve Kongo Havzası’nın kuzeybatısında fırınlanmış kil (ya da balçık) heykel bulunmuştur.

Heykel yapımında taş, fildişi ve kemik de kullanılırdı. İfe ve Nijerya’da bulunanlar gibi, sert taştan yapılmış heykeller enderdir. Yumuşak taştan (genellikle sabuntaşı ve steatit) heykeller daha yaygındır. Fildişi ve kemikle, tahtadan daha sert olmasına karşın, taştan daha kolay çalışılırdı. Bu heykeller arasında Benin’dekiler ve Kongo havzasının kuzeyinde Warega’da bulunanlar sayılabilir. Kültler ve topluluklar benimsenen maske tipleri genellikle toplumsal denetimle ilişkiliydi.

Advertisement

Bunların, Batı Afrika’da Poro maskeleri, Bayaka ve Kongo‘da Bapende maskeleri gibi, erginleme törenlerinde erkek çocukların kişisel eşyalarının bir bölümünü oluşturması olasıdır. Maskeler ölü gömme ve boy başkanı seçimi törenlerinde de işlev görmelerinin yanı sıra Poro topluluğunun üst sınıflarına olduğu gibi, yönetim düzeyinde de rol oynarlardı. Ara sıra eğlencelerde de kullanılırlardı. Tahta maskelere yalnızca yüzü örten basit biçimler verilir ama genellikle tipler sorguçlara ya da üzerine saç eklenenlere kadar da değişir. Birçoğu liflerden yapılır, üzerileri boyanır ve çeşitli lifler tüyler, boncuklar, istiridye kabuklarının eklenmesiyle süslenir. Süslü giysilerle birlikte takılırlar; maskelere göre söylenen birçok şarkı ve dans da vardır.


Leave A Reply