Ahlaki gelişim nedir? Psikolojide ahlaki gelişim kuramları nelerdir? Maddeler halinde açıklamaları, hakkında bilgi.
AHLAK GELİŞİM KURAMLARI
1. JEAN PIAGET’NİN AHLAK GELİŞİM KURAMI
• Ahlâk Öncesi Dönem (0-6 yaş) Bu dönemde henüz ahlâk kuralları çocuk tarafından benimsenmiş değildir.
• Dışsal Bağlılık Dönemi (6-12 yaş): Bu dönemde çocuk, kuralların nedenlerini sorgulamaz. Bu nedenle kesin ve değişmez olarak düşündüğü kurallara uymayanlar mutlaka cezalandırılmalıdır. Bu dönemde nicelik önemlidir. Bir davranış suç olarak görülüyorsa o davranışı daha çok yapan daha suçludur.
• Ahlâki Özerklik Dönemi (12 yaş ve ilerisi): Çocuk başkalarıyla sürekli etkileşim halinde bulunduğundan kuralların insanlar tarafından oluşturulduğu ve gerektiğinde değiştirilebileceği bilincini taşımaya başlar. Ceza, otomatik olarak uygulanması gereken bir durum değildir. Kural ihlâlinin nedenleri de önemlidir. Bu da niteliğin önem kazandığını gösterir.
2. LAWRENCE KOHLBERG’İN (1927-1987, Amerika) AHLÂK GELİŞİMİ KURAMI
• Gelenek Öncesi Ahlâk Dönemi: (0-10 yaş): Çocuk, kültür içinde kabul edilen iyi ve kötü ölçütlerine göre davranır. Birinci aşamada ceza ve itaat eğilimi, bağımlı bir ahlâk anlayışı söz konusudur. Çocuklar otoriteye uyar ve cezalandırılmaktan kaçınır. İkinci aşamada ise araçsal ilişkiler eğilimi, başka bir deyişle salt çıkara dayalı bireysel bir ahlâk söz konusudur.
• Geleneksel Ahlâk Dönemi (1O-13 yaş): Bu dönemde empati yeteneği gelişir. Kişi, ahlâki yargılarında başkalarının hissettiklerini de dikkate alır. Birey için aile, grup ve ulusun beklentileri her şeyden önemlidir.. Kendi ihtiyaçları bazen grubunkilere göre ikinci planda kalır. Üçüncü aşamada kişiler arası uyum eğilimi söz konusudur. Bu aşamada iyi davranış başkalarına yardım etmek ya da onları mutlu etmektir. Dördüncü aşamada ise akran gruplarının kurallarının yerini, toplumun kuralları ve kanunları almıştır. Birçok yetişkin muhtemelen bu dönemde kalır.
• Gelenek Sonrası Ahlâk Dönemi (14 yaş ve sonrası): Bireyin, toplumsal yaşam içindeki otoritelerden bağımsız olarak, kendi istediği, seçtiği ve kendine özgü değer sistemini örgütlediği düzeydir. Beşinci aşamada sosyal sözleşme yönelimi vardır. Bu aşamada kanunların kullanımı ve bireysel haklar eleştirici bir şekilde incelenir. Kanunların demokratik olarak değiştirilebileceği ilkesine sahiptirler. Bu gelişim düzeyine yetişkinlerin ancak % 25’den azı gelebilmektedir. Altıncı aşamada ise evrensel ahlâk ilkeleri eğilimi vardır. Kişi ahlâk ilkelerini kendisi seçip oluşturur. Bu ilkeler adalet, eşitlik, insan hakları gibi bazı soyut kavramlara dayalıdır.
