Ahmet Fehim Efendi Kimdir? Osmanlı Tiyatro Sanatının Öncülerinden Bir Yetenek

Ahmet Fehim Efendi, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda tiyatro sahnesinde parlayan bir yetenekti. Türkiye’de sansürlenen ilk filmde yönetmenlik yapmasıyla da dikkat çekti. İşte Ahmet Fehim Efendi’nin hayatı ve sanatı hakkında bilmeniz gerekenler…

Ahmet Fehim Efendi

Ahmet Fehim Efendi, 1856 yılında İstanbul’da doğmuş bir tiyatro sanatçısıdır. Babası Abdülkadir Efendi, ünlü bir hattattır. Ahmet Fehim, Tophane Sanayi Mektebi’nde eğitim görmüştür ve daha sonra “İdare-i Mahsusa” adlı kurumda tornacılık yapmaya başlamıştır. Güzel Sanatlar Okulu’nda atölye şefi olarak çalışmıştır.

Ahmet Fehim Efendi, Gedikpaşa Tiyatrosu’nda tiyatro sanatçılarıyla tanışmış ve sahne teklifi almıştır. 1876 yılında Güllü Agop’un yönettiği “İki Sığırlar” adlı oyunda Uşak Bonifas rolüyle oyunculuk kariyerine başlamıştır. 1879 yılında Tomas Fasulyaciyan’ın topluluğuna katılmak için Bursa’ya gitmiştir.

Bursa’da Ahmet Vefik Paşa‘nın Moliere uyarlamalarında oynayarak büyük ün kazanmıştır. Özellikle Zor Nikah adlı oyununda sahne dekoru uygulamasını gerçekleştirmesiyle tanınmıştır. Ahmet Fehim, Ahmet Vefik Paşa’nın valilik döneminde çalışmış ve birçok Moliere uyarlamasında rol almıştır. Bursa’daki tiyatro çalışmalarının ardından Fasulyeciyan grubuyla Anadolu’da uzun bir turneye çıkmıştır ve 1908 yılındaki İkinci Meşrutiyet‘e kadar birçok turne gerçekleştirmiştir.

Turne sonrasında Ankara’ya yerleşmiş ve çeşitli tiyatro çalışmaları yapmış, konserler düzenlemiştir. İstanbul’a döndüğünde Osmanlı Komedi ve Vodvil Heyeti’ni kurmuş ve bir süre sonra Mardiros Mınakyan’ın Osmanlı Dram Kumpanyası’na katılmıştır. II. Meşrutiyet’ten sonra çeşitli tiyatro toplulukları kurarak Anadolu turnelerine çıkmıştır.

Ahmet Fehim Efendi, İstanbul’da Mardiros Mınakyan ve Holas ile çalışmıştır. Rıza Şamako ile de bir süre çalışarak Andre Antoine’ın 1914 yılında “Dar-ül-bedayi” düzenlemesi sırasında öğretmenlik yapmıştır. 1919 yılında “Malul Gaziler Cemiyeti” sinema kolu kurulduğunda Ahmet Fehim Efendi, bu kola sanat danışmanı ve yönetmen olarak atanmıştır. Aynı yıl Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Mürebbiye filmini yönetmiş ve başrolünde oynamıştır.

Bu film, Türkiye’de sansürlenen ilk film olarak tarihe geçmiştir. Müslüman kadınların oyunculuk yapmasının yasak olduğu dönemde, Beyaz Rus kadınlar rol almıştır. Aynı yıl, Ahmet Fehim Efendi Darülbedayi’de sahnelenen Binnaz oyununu beyazperdeye taşımış ve Binnaz filminde yönetmenlik yapmıştır. Bu film, büyük bir ticari başarı elde etmiş ve yurtdışında da gösterilmiştir.

Ahmet Fehim Efendi’nin Münif Fehim Özarman adında bir oğlu bulunmaktadır. Münif Fehim Özarman da bir karikatüristtir. Ahmet Fehim Efendi, 2 Ağustos 1930 tarihinde 74 yaşında İstanbul’da vefat etmiştir. Mezarı Büyükada’dadır. 1926 yılında Vakit gazetesinde yayımlanan anıları, 1977 yılında Ahmet Fehim Bey’in Hatıraları adıyla kitaplaştırılmıştır.