Ahmet Vefik Paşa Kimdir ve ne yapmıştır? Osmanlı yazarı Ahmet Vefik Paşa hayatı, biyografisi, edebi kişiliği, eserleri hakkında bilgi.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Ahmet Vefik Paşa
Ahmet Vefik Paşa; Osmanlı yazarı ve yöneticisidir (İstanbul 1823-ay. y.1891). Tanzimat döneminin devlet ve edebiyat adamlarındandır. Resmi yönetim görevlerinden uzak kaldığı aralıklarda bilim, dil, çeviri ve edebiyat çalışmalarına adandı; böylece iki yanlı önem ve değer kazandı. Küçük yaşta çevirmenlik göreviyle Paris’e giden dışişleri memuru babası Ruhiddin Efendi’nin yanında yer aldığı için ortaöğrenimini orada tamamladı ve Türkçülük bilincine Fransız tarihçilerinin eserlerinin etkisiyle orada kavuştu.
Genç yaşta Tercüme Odası’nda görev aldı (1837), elçilik kâtipliğiyle Londra’ya gönderildi (1840), 1847’de başçevirmen oldu, devlet yıllığının yayımıyla görevlendirildi, ardından elçilik ve bakanlık makamlarına yükseldi. Tahran (1851) ve Paris (1860) elçiliklerinden sonra iki kez maarif nazırlığı (1872, 1878), Meclis Reisliği (1878), Bursa valiliği (1879-1881) yaptı, kısa sürelerle iki kez de sadrazamlığa yükseldi (1878, 1882). Son yılları Rumelihisardaki köşkünde dil, edebiyat, çeviri ve tarih çalışmalarıyla geçti. Rumelihisarındaki Kayalar Mezarlığı’nda gömülüdür.
Hükümet görevleri ve devlet sorumluluğu dışındaki bütün zamanlarını dil, edebiyat, tarih çalışmalarına ayıran Ahmet Vefik Paşa, Tanzimat tiyatrosunu besleyen çeviri ve uyarlama çalışmalarına emek vermiş, Molière külliyatından 16’sını nazımla, nesirle dilimize kazandırmıştır (1869-1872). Bu arada Bursa Valiliği’nde İstanbul dışındaki ilk sürekli tiyatroyu kurduğu için Devlet Tiyatrosu’nun Bursa’daki şubesi bugün onun adını taşımaktadır. Ziya Gökalp’in milliyetçiliğin ilk öncüsü saydığı Vefik Paşa Özbek Hükümdarı Ebülgazi Bahadır Han’dan yaptığı çeviriyle (Secere-i Türk, 1863) ulusal kaynakların Anadolu dışında başlayan uzak geçmişine aydınlık getirdi, dilimizin de Orta Asya kaynaklı olduğunu gösteren sözlüğünü hazırladı; Lehçe-i Osmani (1877-1888). Bildiği Fransızcadan yararlanarak Hugo’ dan, Voltaire’den, Feneloun’dan, Lesage’dan çeşitli çeviriler yaparken folklor araştırmalarına girişerek seçme atasözlerini derledi. Müntehabat-ı Durûb-ı Emsal (1846). Çeviri ve uyarlama yoluyla dilimize kazandırdığı Moliere komedileri topluca basıldı: Moliere den Ahmet Vefik Paşa Külliyatı (hazırlayan Mustafa Nihat Özön, 4 cilt, 1933).
Lehçe-i Osmani
Lehçe-i Osmani, Ahmet Vefik Paşa’ nın dil alanında değer taşıyan sözlüğü (1877). İlk bölümde kökeni Türkçe olan sözcüklerle Arapça ve Farsçadan girmiş oldukları aide yazım (imlâ), söyleyiş (telâffuz), türeme (iştikak) bakımından dilimizin kurallarına uymuş, Türkçeleşmiş sözcükler yer alır; ikinci bölümde, Osmanlıca adı verilen yazılı kültür dilinin kullanmış olduğu hemen bütün Arapça-Farsça sözcükler dizilir. Kaynak zenginliği bakımından bu açıdan Şemsettin Sami ile (Kaamus-i Tür kî, 1900), Muallim Naci’nin eserlerine (Lugat-ı Naci, 1890) üstün sayılır.
Eserleri
Lehçe-i Osmanî adlı bir sözlük hazırladı. Osmanlı ve İslam tarihi dışında bir Türk tarihi olduğu gerçeğinden yola çıkarak Ebu’l-gazi Bahadır Hanın Şecere-i Türkî (Türklerin Soy Kütüğü) adlı eserini Türkiye Türkçesine aktardı. Türk atasözlerini Müntehâbât-ı Durub-ı Emsal adıyla topladı.
Ahmet Vefik Paşa’ya esas ün kazandıran Moliere’den yaptığı çeviri ve uyarlamalardır. Bunların sayısı on altıdır. Uyarlamalar: Zor Nikâh, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Mera-kî, Yorgaki Dandini, Dekbâzlık vb.
Çevirileri
Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Okumuş Kadınlar, Tartuffe.
