Akarsu biriktirmesi ile oluşan yer şekillerinden deltalar, birikinti ovaları, birikinti konileri ile ilgili olarak genel bilgilerin kısaca verildiği yazımız.
AKARSU BİRİKTİRMESİYLE OLUŞAN YERŞEKİLLERİ
Bir akarsuyun gücü azalırsa ya da yükü artarsa sürüklediği maddeleri artık taşıyamaz ve çökeltir. Bu çökelme sonucu türlü şekiller oluşur.
Akarsu biriktirmesi sonucu oluşan başlıca şekiller : Deltalar, birikinti konileri, dağ eteği ovalan, dağ içi ve taban seviyesi ovalan ile sekiler’dir.
1. Deltalar
Delta terimi, Yunancada A (delta) harfinden alınarak yaygınlaşmış bir addır. Bu tür ovalar şekil olarak genellikle üçgene benzediklerinden bu adla anılır olmuşlardır.
Deltalar, deniz ya da göl kıyılarında meydana gelirler, akarsuyun, göl ya da denize ulaştığı yerde, taşıdığı alüvyonları biriktirmesi sonucu oluşurlar.
Deltalar,
• akarsuyun taşıma gücüne,
• göl ya da denizin derinliğine
• gel-git olayının şiddetine
göre çeşitli büyüklüklerde olabilmektedir. Kıyılarımızda birçok delta ovası vardır. Buralar, aynı zamanda çok verimli tarım alanlarıdır.
Bir yerde delta oluşabilmesi için ;
– Akarsuyun belli bir büyüklükte olması,
– Çok mil, kum vb. taşıması,
– Denizin çok derin olmaması,
– Denizde gelgit olayının güçlü olmaması,
– Kıyı boyunca güçlü akıntıların olmaması gerekir.
Yurdumuzda Çukurova, Bafra Ovası, Çarşamba Ovası delta ovalarının başlıcalarıdır.
2. Birikinti Ovaları
Çukur alanların alüvyonlarla kaplanmasıyla oluşan birikinti ovalarının başlıcaları dag içi, dag eteği ve taban seviyesi ovalarıdır.
Dağ içi Ovaları ; dağlık alanların iç kısımlarındaki az eğimli yerlerde, birikme sonucu oluşan ovalardır. Erzincan Ovası, Muş Ovası, Bolu Ovası, Amik Ovası …. bu tür ovalardandır.
Akarsu ağızlarında, derinlemesine aşındırmanın sona erdiği yere taban seviyesi denir. Taban seviyesine yaklaşan akarsuyun hızı ve taşıma gücü azalır. Taşıdığı maddeleri biriktirerek geniş alüvyal ovalar oluşturur. Bu tür ovalara taban seviyesi ovaları denir.
Dağ eteği Ovaları
Bir dağın yamacından aşağı inen akarsu ve sellenme sularının oluşturduğu birikinti konilerinin birleşmesi ile dağ eteği ovalan oluşur. Dag eteği ovaları, hafif dalgalı bir görünüme sahiptir.
3. Birikinti Konileri
Akarsuların; dağlık bir alandan düzlüğe ulaştıkları yerlerde akış hızları ve taşıma güçleri birdenbire azalır. Taşıdığı alüvyonlar yelpaze biçiminde çökelir. Böylece birikinti konileri oluşur. Türkiye’de, birikinti konilerine çok yaygın olarak rastlanır.
