Akran zorbalığı nedir? Zorbalığın sebepleri nelerdir? Zorbalıkla yaş arasındaki ilişki, kurban ve zorba özellikleri hakkında bilgi.
Akran Zorbalığı
Zorbalık, kurbanın korkmasına, acı çekmesine neden olan, taraflar arasında güçlerde dengesizliğin olduğu, güçlü çocuğun ondan daha az güçlü olana baskı yaptığı, kurban tarafından gelen kışkırtmanın olmadığı ve aynı çocuklar arasında tekrarlı olarak yapılan fiziksel, sözel ve psikolojik saldırıları içerir.
Bir kişi, diğer bir kişi veya kişiler tarafından kasıtlı, tekrarlı ve en azından bir süre devam eden olumsuz davranışlarla (Olumsuz davranışlar; niyetli olarak bir kişiyi inciten, rahatsız eden veya bunu yapmaya çalışan davranışlardır.) karşı karşıya bırakılıyorsa bu kişinin zorbalığa uğradığı söylenebilir. Bu tanım rastgele saldırgan davranışı, zorbalıktan ayırmamızı sağlar.
Zorbalık, güçlerdeki dengesizlikle ortaya çıkan bir tür saldırgan davranıştır. Bu saldırgan davranış, fiziksel olarak (örneğin; tekmeleme, vurma) veya sözel olarak (örneğin; isim takma) gerçekleşebilir.
Doğrudan veya dolaylı olabilir. Doğrudan zorbalık; vurma, itme, alay etme, tehdit etme, diğerinin sahip olduklarına zarar verme gibi açık saldırıyla gerçekleşir. Dolaylı zorbalık ise, saldırgan ve kurbanın doğrudan karşılaşmasını gerektirmeyen sosyal gruptan dışlama, dedikodu yayma, utandırma gibi davranışlar aracılığıyla gerçekleştirilir. Böylece kurbanın o grup içinde statüsü ve diğerlerinin onu algılama şekli değiştirilir.
Zorbalığın Sebepleri Nelerdir?
Okullarımızda yaşanan zorbalık olaylarını öğrencinin bireysel özellikleri, aile yapısı, toplumsal faktörler gibi çeşitli nedenler açısından yani ekolojik çerçevede düşünmek önemlidir.
Öncelikli olarak çocuğun ya da ergenin yaşadığı sosyal çevre ve aile ortamı, anne-babanın saldırganlığa yönelik tutumları, aile içi şiddet gibi etmenler, akran ilişkilerinde de belirleyici rol oynamaktadır.
Aile ortamı risk etmenlerinden bazıları şunlardır:
• Ailelerin sıcak ilgi göstermemesi,
• Tutarsız disiplin,
• Aile içi şiddetin olması,
• Sert ve cezalandırıcı çocuk yetiştirme uygulamaları,
• Boşanmış bir aileden gelme,
• Aile bireylerinden birinin madde bağımlılığı,
• Ana babanın saldırganlığı ve kötü davranması.
Toplumsal boyutta baktığımızda ise medyada sunulan rol modeller ya da gerçek hayat hikayeleri olarak sunulan olaylar ve bunların popülerleştirilmesi, saldırgan bilgisayar oyunları gibi faktörler, son dönemler de artan ya da su yüzüne çıkan şiddet olaylarının önemli tetikleyicileridir.
Çevreden kaynaklanan risk etmenlerinden bazıları şunlardır:
• Medya,
• Aile ve çocuk dostu çevre oluşturulmaması,
• Aile danışma merkezlerinin yokluğu ya da yetersizliği,
• Korunmaya muhtaç çocuklara hizmet veren kurumların yeterli olmaması,
• Sosyal faaliyet alanlarının yokluğu.
Koruyucu etmenlerden bazıları ise şunlardır:
• Olumlu aile ilişkileri,
• Tutarlı ana baba tutumları,
• Kızgınlık duygusunu uygun olarak ifade etme,
• Uygun problem ve çatışma çözme,
• İletişim becerilerine sahip olma ve kullanma,
• Empatik ilişkiler kurma ve mizahi düşünceye sahip olma.
Kurban ve zorbaların özellikleri
• Zorbalığa maruz kalan (kurban) öğrenciler tedirgin, duyarlı, arkadaş grupları içinde kendini ispat etme güçlüğü yaşayan, öl saygıları eksik ve endişeli çocuklardır.
• Zorbanın en tipik duygusal davranışı ise empati kurmakta zorluk çekmesidir. Genellikle benlik saygısı normal ya da normalin üstündedir. Saldırgan ve dürtüsel mizaca sahiptir. Ailede model olarak görebileceği erişkinler arasında istismar yaygındır.
Zorbalık ve Cinsiyet Arasındaki İlişki
Zorbalığı yapan ve zorbalığa uğrayan öğrencilerin büyük bir bölümünü erkek çocukları oluşturmaktadır. Erkek öğrenciler diğer erkek öğrenciler tarafından genellikle dövülme, itilme, tekmelenme gibi fiziksel zorbalığa maruz kalmaktadırlar. Kız öğrenciler ise hem erkek hem de kız öğrenciler tarafından isim takma, dalga geçme, alay etme, söylenti çıkarma gibi sözel zorbalığa maruz kalmaktadırlar ve sosyal olarak dışlanmaktadırlar. Kız öğrenciler zorbalık eylemlerinden daha fazla etkilenmekte ve yaşamlarının sonraki dönemlerinde duygusal gelişimleri daha olumsuz etkilenmektedir. Zorbalığa uğrayan kızlar bunları ailesine ve en yakın arkadaşlarına anlatabilmelerine karşın erkekler bunları kimseyle paylaşmamaktadırlar.
Zorbalık ve Yaş Arasındaki İlişki
Yaş ilerledikçe zorbalığa uğrayan öğrenci sayısında bir düşüş, zorba sayısında bir artış olmaktadır. Küçük sınıflarda fiziksel zorbalık yaygınken büyük sınıflarda daha çok sözel ve psikolojik zorbalık görülmektedir.
Zorbalığın Kurbanda Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?
Zorbalığa uğrayan öğrenciler sıklıkla okuldan korkmakta, okulu güvensiz ve mutsuz bir yer olarak algılamaktadır. Sınıf içi etkinliklere katılmaktan kaçınmakta ve buna paralel olarak da akademik başarılarında düşüş görülmektedir. Akran zorbalığına maruz kalan öğrenciler üzüntü, kendine acıma, acizlik, depresyon, kaygı, kızgınlık, kendini değersiz hissetme gibi duygular hissetmektedir.
