Aksaray ilinin tarihi özellikleri, mirasları, tarihçesi. Aksaray ilinde bulunan tarihi mekanlar, yerler ile ilgili bilgi.
AKSARAY TARİHİ; İlkçağda kentin bulunduğu yerde Arhelais adında bir yerleşim merkezi vardı. Buraya, yöreyle birlikte anılarak Archelais Garsaura da denilirdi. Adını kurucusu Kappadokia Kralı Arkhelaos’tan almıştı. Arkhelaos’un da kenti daha eski bir yerleşim merkezinin kalıntıları üzerine kurduğu ya da küçük bir yerleşim birimini geliştirdiği sanılıyor. Roma İmparatoru Claudius kente koloni ayrıcalığı tanıdı.
Bu nedenle kentte ticaret giderek gelişti. Anadolu’daki birçok önemli kenti birbirine bağlayan işlek yolların kavşağında bulunması yüzünden ortaçağda Archelais Bizans ile Araplar arasında sekiz kez el değiştirdi. Son olarak 805-965 arasında Abbasi, 965-1040 arasında Bizans egemenliği altında yaşadı. Selçuklular kenti 1076’da alarak bu yöreye 1312’ye kadar egemen oldular. Bu süre içinde kente birçok kervansaray, han vb yapıldığı gibi yeni yollar açıldı ve eskileri onarıldı. Bazı kaynaklar, Türklerin 12. yüzyılda Archelais’den esinlenerek buraya Aksaray adını verdiklerini öne sürerler.
Bazı kaynaklarsa, Aksaray adının kentte aktaşlarla yapılmış bir saraydan geldiğini yazarlar. Aksaray, üç dönem (1312-1341), (1365-1396), (1402-1467) Karamanoğlu ve bir dönem (1341-1365) Eretna (Ertana) Beyliği egemenliğinde kaldı. 1396’da Yıldırım Bayezit yöreyi Osmanlı topraklarına kattıysa da, Timur 1402’de kenti alarak Karamanoğlu Beyliği’ne bıraktı. 1467’de Fatih Sultan Mehmet Aksaray’ı ikinci kez Osmanlı topraklarına kattı. Osmanlı yönetiminde Aksaray, Niğde ile birlikte Karaman Beylerbeyliği’ne bağlı birer sancak merkeziydi. Cumhuriyet döneminde kent Aksaray, Arpasun ve Koçhisar ilçelerini içeren il durumuna getirildi (1923). On yıl sonra (1933) Aksaray Niğde ili’ne bağlı ilçe oldu. 1989′ da yeniden il konumunu kazandı.
Ağızkara Han
TARİHSEL ESERLER.
Eski bir yerleşim alanı olan il sınırları içinde tarih öncesi dönemlere ilişkin buluntular veren Aşıkhöyük, Asur Ticaret Kolanileri dönemine ilişkin eserler veren Acemhöyük önemli yerleşim alanlarıdır. Erken Hristiyan dönemi sanatını yansıtan kiliselerindeki freskolarıyla ünlü Ihlara Vadisi de ilin sınırları içindedir.
Aksaray’ın Türk dönemine ait gönümüze gelebilen en eski tarihli yapısı, özgün cami bölümü 1883’te tümüyle ortadan kaldırılan ve yalnızca minaresi kalan 1203 tarihli Kızıl Minare’dir. Kentin Şamli Mahallesi’nde bulunan yapı, halk arasında Eğri Minare olarak da adlandırılır. Halk arasında Cıncıklı Mescit olarak tanınan Taşpazarı Mahallesi’nde ki Hacı Yusuf Mescidi ise büyük olasılıkla 13. yüzyılın sonu ya da 14. yüzyılın başlarında yapılmıştır. Selçuklu mozaik çini süslemeleriyle bezeli, tek kubbeli bir cami olduğu anlaşılan yapının yalnızca bir duvarı özgün biçimiyle günümüze gelebilmiş, öteki bölümleri yenilenmiş ve üzeri bir çatıyla kaplanmıştır. Aksaray’daki eski eserler arasında en önemli Karamanoğullarının yaptırdığı Ulu Cami’dir.
Kızıl Minare – Aksaray
Karamanoğlu Mehmet Bey’in 1408’de Mimar Firuz’a yaptırdığı cami, çok ayaklı ulu cami tipinin bir örneğidir. Çeşitli kaynaklar bu yapının 12. yüzyıla ait bir Selçuklu camisinin yerine yapıldığını belirtir. Büyük bir yangın ve deprem sonucu oldukça zarar gören cami, çok sayıda onarım görmüş, cephesi ise 1925’de yapının kimliğine oldukça aykırı bir tarzda tümüyle yenilenmiştir.
Tarihsel kaynaklar Aksaray’da çok sayıda medresenin varlığından söz eder.
Bu yapılardan ancak Karamanoğulları dönemine ait Şucaattin Mirza Halil’in 1337’de yaptırdığı Zinciriye Medresesi günümüze gelebilmiştir. Açık avlulu Anadolu Selçuklu medreselerinin plan şemasını gösterir. Adlarına kaynaklarda rastlanan öteki medreseler ise şunlardır: Bedriye Medresesi, Beramuni Medresesi, Cedidiye Medresesi, Darüşşifa, Ebubekiriye Medresesi, Hüsamiye Medresesi, Yılanlı Medrese, Muzaffer iye Medresesi, Seyfiye Medresesi Aksaray’da bulunan ve çoğunun tuğla olduğu anlaşılan yirmi kadar türbe, yakın zamanlarda çeşitli nedenlerle ortadan kalkmıştır.
Buna karşılık ilçenin Selime Köyü’nde, 14. yüzyılın başlarına ait olduğu sanılan Ali Paşa Türbesi ile Bekârlar Köyü’ndeki tarihsiz, ancak Danişmentoğulları döneminden kaldığı anlaşılan Bekâr Sultan Türbesi ayakta kalan eserlerdir. Ayrıca yine yazıtı bulunmayan çok harap durumdaki Anadolu Selçukluları dönemine ait Eski Hamam gibi kentin içinden akan Ulu Irmak üzerindeki Kalınlar Köprüsü, Beş Köprü, Nakkaş Köprüsü, Debbağlan Köprüsü de Selçuklu dönemine ait eserlerdir. Aksaray’da bulunan Türk dönemi mimarlık eserleri arasında en önemlisi, 1229 tarihli bir yapı olan ve Anadolu Selçuklularının baş eserlerinden sayılan Sultan Hanı ‘dır.
Yorum yapılmamış
çok güzel saol