Heterojen karışımların ayrılmasında aktarma yöntemi nedir, nasıl yapılır? Katı-sıvı ve sıvı-sıvı karışımların aktarma yöntemiyle ayrılması.
Aktarma Yöntemi İle Ayıklama Nedir?
Aktarma
Heterojen bir karışımdaki bir sıvı, karışımın üstünde toplanmışsa, sıvı karışımdan aktarma yöntemi ile başka bir kaba alınarak ayrılabilir.
Bir heterojen karışımda üstte kalan sıvının başka bir kaba alınması yöntemine aktarma (dekantasyon) denir.
Aktarma yöntemi hem katı – sıvı hem de sıvı – sıvı karışımlarını ayrılmasında kullanılabilir.
a. Katı – Sıvı Karışımlarında Aktarma Yöntemi
Katı – sıvı karışımlarında sıvı ayrı bir katman oluşturuyorsa aktarma yöntemi ile karışımdan ayrılabilir. Örneğin, ayran bir heterojen karışımdır. Bir bardaktaki ayran bir süre bekletildiğinde katı kısmı bardağın dibinde toplanır. Üst kısmında ise sıvı kalır. Ayranın suyu, bardağı sarsmadan yani tekrar karışımın karışmasına izin vermeden başa bir kaba aktarılır. Böylece aktarma işlemi ile ayranın suyu ayrılır.
Aktarma yöntemi laboratuvarda, sanayide ve günlük hayatta yaygın olarak kullanılır.
Demlikte çay demlendikten sonra çay taneleri demliğin dibine çöker. Üstte kalan çayın demi ise bardağa dökülür. Böylece aktarma yöntemi ile çay demi çay tanelerinden ayrılarak bardağa aktarılır. Benzer şekilde pilav yapılacak pirincin yıkama suyunun aktarılarak ayrılması da bir aktarma yöntemidir.
Aktarma yöntemi zeytinyağının posasından ayrılması, temiz tuz elde edilirken dinlendirme havuzlarında suyun dibe çöken çamurdan ayrılması gibi alanlarda da kullanılır. Laboratuvarlarda ise bir sıvının çökeltiden ayrılması, kan plazmasının kan pıhtısından ayrılması gibi işlemlerde kullanılır.
***Dinlenmiş ayranın suyu aktarma ile ayrılabilir.
***Çayın demi çay yapraklarından aktarma ile ayrılır.
***Kan plazması pıhtıdan aktarma ile ayrılabilir.
b. Sıvı – Sıvı Karışımlarında Aktarma Yöntemi
Öz kütleleri farklı ve birbiri içerisinde çözünmeyen sıvı karışımları ayırma hunisi yardımıyla bileşenlerine ayrılır. Böyle bir karışım ayırma hunisine konduğunda sıvılar öz kütlesi en büyük olan en altta ve öz kütlesi en küçük olan en üstte olacak şekilde tabakalar oluşturur. Ayırma hunisinin musluğu açılarak ilk önce öz kütlesi büyük olan sıvı bir beherglasa alınır. Bu sıvının tamamı ayrıldığında ayırma hunisinin musluğu kapatılır.
***Ayırma hunisi öz kütlesi farklı olan ve birbirine karışmayan sıvıları ayırmak için kullanılır.
Diğer sıvılar da aynı şekilde farklı kaplarda toplanarak karışımdan ayrılmış olur. Örneğin öz kütleleri farklı olan zeytinyağı ve sudan oluşan bir karışım ayırma hunisi ile kolaylıkla bileşenlerine ayrılır. Karışım ayırma hunisine konur. Bir süre beklendiğinde su altta zeytinyağı üstte olacak şekilde iki tabaka oluştuğu gözlenir. Huninin musluğu açılarak su bitinceye kadar alttaki beherglasa akması sağlanır ve musluk kapatılır. Zeytinyağı ayırma hunisinde kalır. Böylece zeytinyağı ve su karışımdan ayrılmış olur.
Bu işlem üstteki zeytinyağının çok yavaş bir şekilde başka bir kaba dökülerek aktarılması ile de yapılabilir.
