Alçı Nedir, Alçı Çeşitleri, Alçının Formülü, Kullanımı, Yapısı Hakkında Bilgi

Alçı ne demektir? Alçı çeşitleri, alçının özellikleri, alçının formülü nedir, yapısı nasıldır? Kullanım alanları nelerdir, hakkında bilgi.

Alçı Nedir – Alçı Çeşitleri Hakkında Bilgi

Alçı; yapılarda, kalıp çıkarma işleri için heykelcilikte ve dişçilikte kullanılan alçıtaşının pişirilip toz haline getirilmesinden elde edilen madde, suyla sertleşme özelliği gösteren bağlayıcıdır. Kimyasal formülü: CaSO₄1/2H₂O. Yapı malzemesi olarak önemi yanında alçıtaşı biçiminde çimento yapımında klinkere katılarak çimentonun özelliklerini geliştirmek açısından da özel bir önemi vardır. Alçı, doğada bulunan CaSO₄2H₂O bileşimindeki alçıtaşının ısıtılarak bir bölümünün alınmasıyla elde edilir. Alçıtaşı 128°C’de, içerdiği suyun % 75’ini yitirerek CaSO₄1/2H₂O bileşimine dönüşür. Kimyasal adı kalsiyum sülfat hemihidrattır. Alçıtaşının daha yüksek sıcaklıklarda ısıtılması durumunda 163°C’de suyunun tümünü yitirerek CaSO formülünde susuz kalsiyum sülfata dönüşür.

Alçı elde edilmesinde alçıtaşının toz ya da kütlesel olmasına göre değişik yöntemler uygulanır. Toz biçimindeki alçıtaşı 10-25 tonluk ve içinde karıştırıcı bulunan dikey fırınlarda ısıtılır. Isıtma sırasında kollu bir karıştırıcı yardımıyla sürekli karıştırılır. Isıtma işlemi yaklaşık dört saat sürer, tepkimenin bitiminde oluşan alçı, fırından alınır ve fırına yeniden alçıtaşı yüklenir. Elde edilen alçının içinde yerel ısınmalar nedeniyle oluşmuş bir susuz kalsiyum sülfat, zamanla havanın nemini alarak alçıya dönüşür.

alçıtaşı

Alçıtaşının kütlesel olması durumunda fındık büyüklüğünde kırılır ve çimento fırınlarına benzer yatay bir döner fırında ısıtılır. Döner fırının sıcaklığı iyi denetlenemediğinden bu yöntemle elde edilen alçının içinde oldukça fazla miktarda ve değişen oranlarda susuz kalsiyum sülfat bulunur. Bu nedenle alçının soğutulması açık havada yapılır ve böylece susuz tuzun alçıya dönüşmesi sağlanır.

Bazı alçılara kullanılmadan önce % 0,05-0,05 oranında, örneğin kalsiyum klorür gibi nem çekici maddeler katılır ve alçıya homojen bir biçimde katılaşma özelliği kazandırılır. Alçının katılaşması sırasında kalsiyum sülfat, yitirdiği suyu yeniden alarak kalsiyum sülfat, dihidrata (CaSO₄2H₂O) yani alçıtaşına dönüşür. Alçı katılaşma sırasında % 1 oranında genleşir. Bu özellik alçıyla kalıp almada büyük kolaylıklar sağlar. Alçının katılaşma hızının denetlenmesi önemli bir konudur. Suyla karıştırılan alçı, kısa bir süre sonra katılaşmaya başlar. Saf alçının katılaşma süresi iki dakikadır. Katılaşma süresinin geciktirilmesi, alçının türlü kullanım alanları için önemlidir. Katılaşmanın geciktirilmesi için alçıya un, tutkal gibi kolloidal olarak dağılan maddelerden katılır. Alçının yapısında doğal olarak bulunabilen kilin de donmayı geçiktirici etkisi vardır.

ALÇI ÇEŞİTLERİ:

Paris alçısı.

Saf kalsiyum sülfat hemi-hidrattır (CaSO₄1/2H₂O). 5-15 dakika arasında sertleştiğinden yapı işlerinde kullanılamaz. Mimarlıkta, süsleme işlerinde ve kalıp almada kullanılır. Paris alçısının biraz daha az saf ve kaba taneli olanına stucco adı verilir.

Çimento alçısı.

Paris alçısı gibi elde edilir ve bileşiminde % 15 oranında kil, kireç gibi yabancı maddeler içerir. Paris alçısına oranla daha geç katılaşır.

Kum ve öteki maddelerle karışma yeteneği iyidir, yapı işlerinde iç duvarlarda kullanılır. Çimento alçısı kumla karıştırıldığında (2-3 kısım kum) 1-2 saatte katılaşan bir karışım verir.

Döşeme alçısı.

Alçıtaşının yüksek sıcaklıkta ısıtılmasıyla elde edilen, uygulamada susuz kalsiyum sülfattır. Çok yavaş katılaşır. Katılaştığı zaman büyük bir dayanıklılık ve sertlik gösterir.

Keene ve parien çimentoları.

Alçıtaşının çok yüksek sıcaklıkta kızdırılmasıyla elde edilen susuz kalsiyum sülfata potasyum sülfat ya da potasyum şapı gibi maddeler katılarak hazırlanmış özel çimentolardır.

KULLANIMI:

Kil ve kireç gibi yabancı maddeler içermeyen alçı, duvarcılıkta kullanıldığında metal bölümlerle temas ederse metalin korozyonuna neden olur. Alçıya, kıl, yün, odun elyafı gibi bazı maddeler katılarak, çeşitli amaçlar için kullanılan ve oldukça geç katılaşan üstün dayanıklılığa sahip karışımlar elde edilir. Bunlar genellikle bina duvarlarında kullanılır. Yapı malzemesi olarak kullanılmasının dışında alçı, nikel elde edilmesinde, plastik endüstrisinde, tıp ve dişçilik alanında kullanılır, bazı yapay gübrelerin bileşimine girer, bazı boyalara dolgu maddesi olarak katılır ve bunlardan başka birçok kullanım alanı daha vardır.