Kimyada Alkanlar, Olefin (Alken) ve Özellikleri Nelerdir, Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Kimyada alkan nedir? Alkanlar nelerdir ve formülleri nedir? Alkanların özellikleri, kimyasal yapıları ve sikloalkanlar hakkında bilgi.

Alkanlar ve Özellikleri

Yapısında hep tekli bağlar içeren hidrokarbon bileşikleridir. En küçük üyesi \displaystyle C{{H}_{4}} formülü ile gösterilen metan bileşiğidir.

Genel formülleri \displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n+2}} (açık karbon zincirli) şeklindedir.

Buna göre aşağıda verilen 6 karbonluya kadar olan alkanların açık zincirli olanlarının formüllerini ve adlarını inceleyiniz.

\displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n+2}} →  METAN
\displaystyle C{{H}_{3}}-C{{H}_{3}}\Rightarrow {{C}_{2}}{{H}_{6}} →  ETAN
\displaystyle C{{H}_{3}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{3}}\Rightarrow {{C}_{3}}{{H}_{8}} →  PROPAN
\displaystyle C{{H}_{3}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{3}}\Rightarrow {{C}_{4}}{{H}_{10}} → BÜTAN
\displaystyle C{{H}_{3}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{3}}\Rightarrow {{C}_{5}}{{H}_{12}} →  PENTAN
\displaystyle C{{H}_{3}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{2}}-C{{H}_{3}}\Rightarrow {{C}_{6}}{{H}_{14}} →  HEKSAN

Advertisement

Bunlardan metan gazı kömür madenlerinde meydana gelen patlamalarda rol alan grizu olarak bilinir. Ayrıca bu gaz şehir çöplüklerinde çokça biriken ve zaman zaman tehlikeli patlamalara ve yangınlara yol açan bir gazdır.

Ayrıca metan gazı son yıllarda ülkemizde yaygınlaşan bir kullanım alanına sahip olan doğal gazın ana maddesidir.

Doğal gaz kullanılmayan evlerin mutfaklarında kullanılan tüp gazlar (LPG) ve yine son yıllarda ülkemizdeki otomobillerde sıkça kullanılmaya başlanan otogaz (LPG) ların temel maddesi birer alkan olan etan, propan ve bütan gazlarının bir karışımıdır

Sikloalkanlar

Organik bileşiklerde karbon atomları bir zincir şeklinde birbirine bağlanmaktadır. Yukarıda da görüleceği üzere bu zincir iki farklı ucu bulunacak bir şeklinde olabileceği gibi bazı bileşiklerde uçlardaki C atomları birbirine bağlanarak bir halka oluşturabilir.

Bu şekilde halkalı yapıdaki hidrokarbonlara sikloalkanlar adı verilir. Genel formülleri \displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n}} şeklindedir. Sikloalkanların en küçük üyesi 3 karbonludur ve formülü \displaystyle {{C}_{3}}{{H}_{6}} dır.

Sikloalkanların formülleri yarı açık olarak ifade edilebileceği gibi çizgilerle de gösterilebilir. Aşağıda çizgilerle gösterilen şekillerin her bir köşesinde \displaystyle C{{H}_{2}} vardır.

Advertisement

Kaynak 2

Olefin (Alken); doymuş ya da parafinli hidrokarbonlara karşıt olarak, etilen sınıfı hidrokarbonlara verilen addır. En az bir karbon-karbon çift bağı içeren olefinler, çok tepkin maddelerdir ve kimya endüstrisinde temel rol oynarlar. Ayrıca plastik maddeler, yapay kauçuk, yapay dokuma, deterjan vb endüstrisinde de kullanılır. Başlıca kimyasal özellikleri, doymamış karbon-karbon bağının varlığından kaynaklanır. Olefinlerin kimyasal özellikleri, kararlılık, yükseltgenme tepkimelerine katılma ve çift bağa katılma tepkimeleri olarak üç ana başlık altında toplanır. Olefinlerin kararlılığı, olefinler sıcaklık artışı sonucunda parçalanmayla (ya da kraking) karşı karşıya kalırlar ve bunun sonucunda bir olefin karışımı elde edilir.

Katalatik kraking de aynı birincil tepkimelere yol açar. Kullanılan katalizörler, olefinlerin başka tepkimelerinde de katalizör görevini üstlenen Lewis asitleridir (tarin, alümin vb). Olefinlerin yükseltgenme tepkimeleri, kolayca yükseltgenebilir bileşikler olan olefinler, oksijen ya da klorlu ortamda su ve karbondioksit, ya da hidrojen klorür ve karbon açığa çıkararak yanarlar. İdareli yükseltgenme çift bağa oksijen katılmasını sağlar; böylece sulu ortamda dialkol veren olefin oksitler ya da opeksitler elde edilir. Bazen bir asit ya da keton oluşmasıyla birlikte çift bağ kopar. Bu durum çift bağ ya da bağların moleküldeki konumlarını tanımakta kullanılan bir yöntemdir. Olefinlerin çift bağa katılma tepkimelerine gelince, olefinlere hidrojen katılması denk düşen doymuş türeve neden olur. Bu özellik endüstride sıvı yağlara hidrojen katılımıyla margarinlerin üretiminde kullanılır. Olefinlere karbon oksit ve hidrojenin katılmasıyla bünyesinde bir fazla karbon atomu taşıyan birincil bir alkol oluşturur. Bundan endüstride plastikleştiriciler ve deterjanların üretiminde yararlanılır. Bir olefinin kendisine katılmasıyla plastik maddeler endüstrisinin temel tepkimesi olan bir polemerleşmedir.


Leave A Reply