Alman Edebiyatı ile ilgili genel bilgiler, Alman edebiyatının dönemleri, sanatçıları ve vermiş oldukları eserler ile ilgili bilgiler.
İmparator Büyük Karl zamanından önce yazılı bir Alman edebiyatı olduğuna dair elde delil yoktur. Bu bakımdan Alman edebiyatının asıl Büyük Karl’dan sonra başladığı söylenebilir. Bundan önceki devirlerde birtakım şarkılar ve efsaneler söylenegeldiği de bilinmektedir.
Eski Alman ve İngiliz edebiyatı başlangıçta hemen hemen aynı yoldan geçmiştir. «Beowulf» İngilteredeki Germen kabilelerinin VIII. yüzyılda söyledikleri destan tarzı ilk şiirlerden biri olarak kabul edilmektedir. Eski Germen şiirinin başka bir örneği de «Hildebrandslied» adındaki destandır.
Alman Edebiyatı başlıca beş devreye ayrılır:
• Eski yüksek Almanca devri: XI. yüzyıla kadar devam eder. Yukarıda bahsettiğimiz eserler bu devir mahsulüdür. Germen dilinde yazılmış olup hala yaşayan en eski yazılı bir diğer eser de Rahip Ulfilas’ın İncil tercümesidir: Bu tercüme Gotça’dır ve özel bir alfabeyle yazılmıştır. X. yüzyılda edebiyata bir ara Latince hakim olmuş, Almanca sönmeye yüz tutmuştur.
• Orta yüksek Almanca devri: XII. yüzyıldaki Haçlı seferleri sırasında Alman edebiyatında büyük bir parlama görülür. «Minnesinger» denen halk şairleri aşk, doğa ve memleket şiirlerini üretmeye başladılar. Bunların en tanınmışı saraydan saraya dolaşan Walter von der Vogelweide’ dır. Fransız temleri üzerine destan yazanlar da olmuştur. Gottfried von Strasburg «Tristan’la Isolde» yi, Wolfram von Essenbach da «Parsival»’ı yazmıştır. O devrin en büyük halk destanlarından biri de «Nibelungen» dir.
• Geçiş devri: XVI. yüzyılın sonuna kadar devam eder. Bu devrede halk şiiri büyük bir gelişme göstermiştir. XVI. yüzyıldaki halk şairleri (Meistersinger’ler) şiir alanında büyük başarı gösterdiler. Bunların eserlerine «Meistersâng» deniyordu. Özellikle güneyde Meistersinger okulları açılmıştı, buralarda şiir ve müzik öğretilirdi. Meistersinger’lerin en önemlisi Hans Sachs’tır.
Ancak, geçiş devrinin lirik şiirini «Meistersang» lardan çok, halk şarkıları (Volkslied)’ler temsil eder. XIV-XVI. yıllar arasında hayvan masalları da oldukça geniş bir yer tutmuştur. Gene bu sırada dram tarzının yavaş yavaş kiliseden ayrılmaya başladığı görülür.
Bu devreye rastlayan Protestan Reformu Alman kültür hayatında önemli izler bırakmıştır. Martin Luther’in İncil tercümesi büyük bir edebi abide sayılmaktadır. Luther, hem anlam, hem de ruhça Alman olan bir eser meydana getirmişti. Bu bakımdan Luther İncil’i milleti dil birliğine götüren bir unsur oldu. Bu devreye rastlayan edebiyat ilhamını daha çok dinden almıştır.
Protestan Reformunun meydana getirdiği dini kargaşalıklar edebi ilerlemeyi duraklattı. 1618’den 1648’e kadar süren Otuz Yıl Savaşlarının edebiyata olan tesiri ise savaşlar bittikten çok sonralara kadar devam etti. Bu arada, XVII. yüzyılda yazılan en iyi Alman romanı olarak «Der Abenteuerliche Simplissimus» gösterilebilir. Yazarı H. J. Christoffel von Grimmelshausen’dir.
• Milliyetçiliğin doğuş ve parlayışı: 1700 yılından önce Alman yazarları daha çok Fransız ediblerini taklit ediyorlardı. XVIII. yüzyıldan itibaren Almanlar da milletçe iftihar edebilecekleri edebiyatçılara kavuştular. Friedrich Gottlieb Klopstock (1724-1803 ) 1748 yılında «Messias» inin ilk üç kısmını yayınladı. Gotthold Lessing (1729-1781 ) Alman halkına ilk yerli komediyi sundu.
Fransız tesirlerine karşı da şiddetli bir savaş açan Lessing aynı zamanda eleştirmeci olarak da tanınır. Johann von Herder (1744-1803), Johann Goethe (1749-1834); ve Johann Schiller (1759-1805) devrinde millileşme hareketi son haddini buldu.
Alman felsefesinin ilk mümessilleri G. V. Leibnitz (1646-1716) ile Christian von Wolf (1679-1754) ve nihayet tanınmış filozof Immanuel Kant (1724 1804) da bu çağda yaşamıştır.
Herder, dünyanın her yanındaki halk şarkılarından örnekler toplayıp neşrederken, Alman edebiyatının en
büyük şairi Goethe «Werther» ve «Wilhelm Meister» adlı romanlarını, şiir ve balatlarını, «Egmont», «Tasso», «Iphigenie» gibi piyeslerini, nihayet büyük bir dram şaheseri olan «Faust» yazıyordu. i
Goethe’nin yakın arkadaşı olan Schiller de, genç yaşta ölmesine rağmen, büyük eserler verdi. Bu devreye ekseriya «klasik devir» denir. Schiller’in başlıca dramları «Maria Stuart» ve «Wilhelm Tell»’dir. Bu devirde halk masallarına da önem verilmiş, Wilhelm ve Jacob Grimm Kardeşler meşhur çocuk masallarını, Germen mitolojisi metinlerini yazmışlar, ilk defa Alman dili lugatını yapmışlardır.
Dramatik edebiyat ise bilhassa milli duyguları ifade etmeye imkan vermiştir. Bu arada H. V. Kleist’in (1777-1811 ) «Prinz von Homburg» unu, Ernst M. Arndt’ın (1769-1811) vatani destan ve şiirlerini sayabiliriz.
Bu devrin en tanınmış şairlerinden biri de Heinrich Heine‘dir (1797-1856). Lirizm bakımından hemen Goethe’den sonra gelen Heine romantik Alman edebiyatının en parlak siması olarak gösterilir. Başlıca eserleri «Du bist wie eine Blume» (Sen bir çiçek gibisin) ile «Die Lorelei» dır.
Bu devirde yaşayan önemli filozoflar J. G. Fichte (1762-1814), F. W. J. von Schelling (1775-1854) ve G. W. F. Hegel’dir (1770-1831).
• Bugünkü Alman edebiyatı: XIX. yüzyılın başında Alman edebiyatında realizm hareketi başlar. Değişen yaşama şartlarının, bilimde ilerlemenin neticesi olarak edebiyatta da XIX. yüzyılın başlarında realizm hareketinin başladığını görürüz. Realizm daha sonraları natüralizme yönelmiş, onun ardından da ekspresyonizm, empresyonizm, sembolizm gibi edebi akımlar birbirini kovalamıştır.
XIX. yüzyılın sonlarındaki Alman felsefesini Schopenhauer (.1788-1860) ile Nietzsche (1844-1900) temsil eder.
XX. yüzyılın başlarında yaşayan sanatkarlar önemli eserler vermişlerdir. Gerhart Hauptmann (1862-1946) realist eserleriyle tanınmıştır. Bu devrin şairlerî arasında Stefan George (1863-1933) ile Rainier Maria Rilke (1875-1926) önemli bir yer tutar. Bu iki sanatkar sonraki yazarlara tesir etmiştir.
Bugünkü Alman edebiyatının en ileri gelen simalarından biri muhakkak ki Thomas Mann‘dır (1875 -1955). 1929 da Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan bu büyük romancı Hitler zamanında yapılan baskılar yüzünden Almanya’dan ayrılarak Amerika’ya yerleşmiş, 1945’te de Amerikan vatandaşlığına geçmişti.
Nasyonal Sosyalizm her şey gibi edebiyatı da kendi, ideolojisine göre yoğurmak istemiştir. Hauptmann, Fallada gibi bazı yazarlar kendilerine çizilen programı kabul etmişler, Erich Maria Remarque, Stefan George, Thomas Mann gibi yazarlar ise Almanya’dan ayrılmışlardır.
Bu devrin başlıca romancıları arasında Stefan Zweig (1881-1942) ile Franz Kafka‘ yı (1883-1924) da saymak gerekir.
