Amazon Nehri: Dünyanın En Büyük ve Gizemli Su Yolculuğu – Uzunluk, Debi ve Eşsiz Ekosistem Hakkında Bilgiler

2
Advertisement

Amazon nehri hangi ülkeden denize dökülür? Amazon Nehri, dünyanın en uzun ikinci nehri olmasının yanı sıra muazzam su debisi ve zengin biyolojik çeşitliliğiyle öne çıkıyor. Bu yazıda, Amazon’un sularındaki sırları, coğrafi özellikleri ve büyüleyici ekosistemi hakkında detaylı bilgilere ulaşın.

Amazon Nehri İle İlgili Bilgi

AMAZON taşıdığı su bakımından dünyadaki, nehirlerin en büyüğü, uzunluk bakımından da ikincisidir. (Dünyanın en uzun nehri Nil’dir. Missouri ile Mississîppi bîr tek nehir sayılırsa dünyanın en uzun nehri olarak kabul edilebilir.)

Güney Amerika’yı hemen hemen Ekvator hizasında batıdan doğuya kesen Amazon nehrinin uzunluğu, kıvrımlarını hesaba katmadan 5360 kilometredir. Suları kabarık olduğu zaman denize saniyede 120.000 metreküp su taşır. Suları çekilmiş olduğu zaman ise bu miktar 35.000 metreküpe kadar düşer. Etrafa uzanan kolları ile beraber kapladığı havza 7.000.000 km. karedir.

Nehrin genişliği ağızda 250 km. ye yakındır. Derinliği de 60 metre kadardır. İçlere doğru gidildikçe de nehrin yatağı genişliğini muhafaza eder. Bazen o kadar genişler ki bir kıyıda duran karşı kıyıyı göremez. Ağızdan yüzlerce kilometre içerilere kadar derinlik 30 metreden fazladır.

Amazon nehrinin taşıdığı muazzam suyun akıntısı denizin iki, üç yüz kilometre ilerisine kadar devam eder. Buralarda sular bulanık, oldukça da tatlıdır.

Advertisement

Amazon nehrinin ağzı bir halici andırır. Burada birtakım adalar vardır. İçlerinde en büyüğü 42.000 km. kare yüzölçümündeki Marajo adasıdır.

Amazon Nehri Nerede Doğar? Nereden Geçer?

Amazon nehri, Peru’da And Dağlarından çıkar. Orada Büyük Okyanus’tan ancak 130 km. kadar uzakta olan nehir önce kuzeye doğru akar, sonra asıl yönünü bularak doğuya döner. Bu bölgede nehrin adı Maranon’ dur. Brezilya‘yı baştan başa sübyan nehir, Atlas Okyanusu’na kadar olan yolu boyunca 1.100 kadar kol alır. Kollarıyla beraber Amazon nehrinin 30.000 km. den fazla bir kısmında buharlı gemiler işler. Büyük gemiler ise suların kabarık olduğu zaman, hemen hemen kıtayı baştan başa geçerek, Peru’daki İquitos’a kadar giderler. Burada, Atlas Okyanusu’na olan uzaklık 4.000 km. dir. Suların çekilmiş olduğu zaman bile büyük gemiler nehirde 1.500 kilometreden fazla ilerliyerek Manaus’a gelebilirler.

Denizin gelgiti 600 km. içerilere kadar hissedilir. Deniz kabardığı zaman nehrin ağzındaki su bir anda geriye döner. Yüksekliği dört metreye yaklaşan duvar gibi dalgalar birbirini kovalıyarak akıntıya karşı gürleye gürleye akmaya başlar. Bu gürültü 8 km. kadar öteden duyulur. İspanyol kaşiflerinden Vicente Pinzon sırf bu yüzden nehrin keşfine çıkmaktan çekinmişti,

Amazon nehrinin, And Dağlarındaki yüksekliğini bir yana bırakırsak, denizden yüksekliği çok azdır. Son 3.000 kilometrelik yolu boyunca yükseklik 10 metreyi geçmez. Bu kadar az bir eğilimde arkadan gelen muazzam suyun itmesi Amazon nehrine akıntı verir. Genel olarak Amazon havzası deniz yüzünden 250 m. yüksekliktedir.

Amazon nehrini 1541 yılında Francisco Onellana adında bir İspanyol keşfetmiştir. Orellana yanındaki arkadaşlarıyla birlikte nehir boyunca ilerleyerek Ekvator’da Quito’ ya kadar gelmiş, daha sonra And Dağlarına tırmanmıştır.

Amazon’un kolları

Amazon’a katılan kolların çoğu başlı başına bir nehir büyüklüğündedir. Bunların en önemlileri güneyden akan Madeira (3.500 km.), Tapajoz (1.500 km.), Xingu (1.980 km.), Tocantis (2.700 km.) dir. Kuzeyden karışan nehirlerin başlıcası Rio Negro’dur (2.500 km.). Bu nehirlerin Amazon’a karıştığı yerlerde bazıları binlerce km. kareyi bulan delta adaları meydana gelmiştir.

Advertisement

Bitkiler ve hayvanlar

Amazon nehri havzasında çok çeşitli bitkiler ve zengin, sık ormanlar vardır. Bu bölge bitki bakımından dünyanın en zengin yeridir. Atlas Okyanusu’ndan 300 km. kadar sonra başlıyan ormanlar ise gittikçe genişli-yerek And Dağlarına kadar uzar.

Amazon nehrinde alligatorlar, iri kaplumbağalar yaşar. Ayrıca 750 çeşit balık yaşadığı tesbit edilmiştir. Bunların en büyüğü «nehir balinası» denen «piraruku» dur. Ağırlığı 200 kiloyu bulur. Amazon nehrindeki balıkların en ilgi çekici olanı ise «piranha» balığıdır. Bu balığın ustura gibi keskin dişleri vardır. İnsan dahil, suda rasladığı bir canlıyı birkaç saniye içinde iskelete çevirecek kadar yırtıcıdır.

Nehrin havzasında ise çok çeşitli memeli hayvanlar yaşar. Bunların başında kedi familyasından jagar, puma gelir. Maymunların da birçok çeşidi bulunur. Bu bölgenin en iri hayvanı tapirdir. Geyik de burada yaşıyan hayvanlardandır. Amazon ormanlarını geceleyin milyonlarca yarasa doldurur. Bunların arasında kan emicilikleriyle tanınan vampirler de vardır. Denizineği (manatee) ise eti için avlanır.


2 yorum

Leave A Reply