Ambargo nedir ve neden konulur? Ambargonun özellikleri, tarihçesi, tarihteki ambargolar, nedenleri hakkında bilgi.
Ambargo
Ambargo, ticaret gemilerinin ve başka malların, yabancı bir ülkeye gitmesinin engellenmesidir. Ambargo, amacına ulaşabilmesi için, hava ve gerektiğinde kara taşımacılığına da uygulanmalıdır. Ambargonun, arrêt de prince’ten (gemi ve uçakların geçici olarak alıkonulması); angaryadan, (olağanüstü hallerde gemi ve uçaklara elkonulup kullanılması) ve boykottan (ihraç mallarıyla sınırlanmış olmamak üzere ticari ve mali ilişkilerin kesilmesi) ayırt edilmesi gerekir. Düşman gemilerine ve mallarına ambargo uygulanmaz, çünkü düşman statüsü bu gibi mallara karşı farklı tutum almaya yol açar.
Sivil ve uluslararası olmak üzere iki türlü ambargo vardır. Sivil ambargo, bir devletin kendi gemilerini, yabancı yağmasından korumak ya da malların belli bir ülkeye ulaşmasını engellemek amacıyla, anavatan limanlarında alıkoymasıdır. Uluslararası ambargo ise, yabancı devlet gemilerinin ve mallarının alıkonulmasıdır.
Ambargo bir misilleme olarak ya da siyasal amaçlarla uygulanabilir. Misilleme niteliğindeki ambargo, devletler hukukuna ilişkin yükümlülüklerini çiğnediği düşünülen bir devlete karşı kullanılabilir. Fransa ve İngiltere’ye konulan 1807 ABD ambargosu bu nitelikteydi. Siyasal amaçlı ambargo ise savaş ya da ayaklanma içinde olan devletlere silah ve savaş malzemesi ihracını engellemek amacıyla uygulanabilir. Bu eylem, çarpışmaları sona erdirmek için güçlerin genellikle toplu olarak ya da tek başlarına tarafsızlıklarını koruma amacıyla giriştikleri bir harekettir. Siyasal ambargonun bir örneği, İspanyol İç Savaşı sırasında ABD’nin tarafsızlığını belirtmek amacıyla uyguladığı 1937 ABD ambargosuydu.
Tarih içinde ambargo, savaşan taraflarca tarafsız gemilere, tarafsız devletlerce de savaşan tarafların gemilerine konmuştur. Örneğin I. Dünya Savaşı sırasında, angarya hakkının uygulanmasına hazırlık olmak üzere İngiltere, Fransa ve hatta tarafsız ülkelerce ambargolar konulmuştur. 1918’de tarafsızlık politikasını benimsemiş olan Arjantin ve Şili, Alman gemilerini alıkoydular. 1940’ta Norveç’in İtalya’ya petrol taşınmasına koyduğu yasak, İtalya’nın Norveç’e ambargo uygulamasına yol açmıştı. 1941’de Birleşik Devletler savaşa resmen katılmadan önce, ABD karasularında yatan Alman, İtalyan, Danimarka ve Fransız gemilerine el koymuş, ayrıca Mihver Devletleri’nin aktiflerini de dondurmuştur.
Uluslararası bir örgütün zorlayıcı ya da engelleyici ambargoyu ortaklaşa bir önlem olarak uygulaması halinde ambargonun etkisi, gerek o örgüte üye devletlerin, gerekse üye olmayanların, bu tür bir zorlamaya tabi tutulan devlete mal aktarımını önlemek yolunda yaptığı işbirliğine dayanır. 1951’de, Kore Savaşı sırasında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Çinli ve Kuzey Koreli güçle rin denetimi altında bulunan bölgelere silah ve stratejik malzeme gönderilmesinin yasaklanmasına ilişkin bir Amerikan önerisini kabul etti. Otuz üç üye ile üye olmayan beş devlet, kısa sürede kararı yürürlüğe koyma niyetini açıkladı; ardından da konuyla ilgili 14 devlet, aldıkları bu kararı uygulayacak bir eşgüdüm komitesi oluşturdu. Kore’deki BM askeri harekâtına ek bir önlem olan bu ambargo, 1953 Panmuncam ateşkes anlaşmasından sonra da yürürlükte kaldı. Petrol üreten Arap ülkeleri, 1974’te, İsrail’e karşı siyasetlerini değiştirmeye zorlamak için Batılı sanayi ülkelerine karşı başarısız bir petrol ambargosu uyguladılar. Irak’ın Ağustos 1991’de Kuveyt’i işgali üzerine, BM Güvenlik Konseyi’nin aldığı karar uyarınca Irak’a karşı başarılı bir ambargo uygulandı.
