Amphipoda nedir, nasıl bir hayvandır? Amphipoda türleri, yaşam ortamları, koşulları, özellikleri nelerdir? Amphipoda hakkında bilgi.
Amphipoda
Amphipoda; Crustacea (kabuklular) sınıfından yaklaşık 4.600 türü içeren omurgasızlar takımıdır; tropikal adalardaki deniz, göl, ırmak, kumsal, mağara ve nemli ortamlarda yaşarlar. Denizlerde, 9.000 m’nin altındaki derinliklerde yaşayan Amphipoda örneklerine rastlanmıştır.
Deniz kıyısındaki kumların arasında yaşayan türlerine kumpiresi denir. Bütün denizlerin kayalık kıyı bölgelerinde, çoğu zaman sayıları metre karede 10 bini aşacak kadar bol bulunan bu hayvanlar karidese çok benzer. Balıklar, omurgasızlar, penguenler, kıyı kuşları ve küçük deniz memelilerinin en önemli besin kaynaklarından olan Amphipoda türleri de hayvan leşlerini yiyerek doğal dengenin korunmasına yardımcı olurlar.
Gövde uzunlukları 1-140 mm arasında değişirse de, orta enlem kuşaklarında yaşayan türlerin uzunluğu genellikle 4-10 mm kadardır. Amphipoda türlerinden birçoğu kırmızı, pembe, sarı, yeşil ya da mavi gibi parlak ve canlı renklerdedir. Gövdelerinin genellikle yanlardan hafifçe basık olması, yosunlar arasından hızla kayarak ilerlemelerini kolaylaştırır. Büyük bir bölümü, kann-larmdaki üç çift uzantının da yardımıyla çok iyi yüzer; bir bölümü de (örneğin kumpiresi) çok iyi sıçrar.
Antenleri uzun ve tüylü, baş ve kuyruk bölümleri, karideste de olduğu gibi genellikle aşağıya doğru kıvrıktır. Gözler hareketsizdir. Parçalayıcı ve emici ağız parçaları olan bazı türler, mercan, hidra, denizanası, deniz şakayığı, sünger gibi genellikle yer değiştirmeyen daha büyük omurgasızların üstüne tutunarak yerleşik yaşam sürerler. Bir deniz familyası dlan Cheluridae nin üyeleri tahtaları kemirir ve kendileri gibi bir tahta kemiricisi olan eşayaklılardan Limnoria ile zorunlu bir ortak yaşam sürdürür.
Gammaridea alttakımını oluşturan türlerin çoğu leş yiyici ve otçul, yalnızca birkaçı yırtıcıdır; bu alttakımdaki hayvanlar genellikle deniz diplerindeki yumuşak çamurların arasına gömülürler. Amphipoda türlerinin solungaçları, gövdeye bağlanan bacak parçalarının yayvan uzantılarıyla büyük ölçüde korunmuştur.
Ayn eşeyli olan bu grup üyelerinin erkeklerinde ikinci göğüs bölütünde bulunan çengelli ayaklar daha büyükçedir ve çiftleşme sırasında dişiyi kavramaya yarar. Erkek büyük olasılıkla spermalar ya da spermataforlar (sperm kapsülleri) boşaltarak dişinin yumurtalarını dışarıda döller.
Dişinin her döllenmede bıraktığı yumurta sayısı 1-250 arası ya da daha fazla olabilir.
Solungaçları örten bacak uzantıları, dişinin gövdesinin dışında ve solungaçların hemen yakınında bir küme halinde taşıdığı döllenmiş yumurtalar için de koruyucu görevini üstlenir. Gammaridea alttakımının üyeleri, büyük olasılıkla, pleopod denilen gövde uzantılarını çırparak suyu harekete geçirir ve yumurta kümelerini temizleyip havalandırırlar. Yumurtalar 2-59 gün içinde çatlar ve yavrular 2-35 gün kadar kuluçka kesesinde korunur. Bir ile dört aylık bir süre içinde altı ile dokuz kez kabuk değiştirdikten sonra cinsel olgunluğa erişen Amphipoda üyelerinin soğuk sularda yaşayan bazı türleri en az bir yıl, belki daha da uzun yaşar.
Soğuk sularda bulunan Amphipoda türleri, sıcak sulardakinden çok daha zengindir. Örneğin yalnız Sibirya’daki Baykal Gölü’nde 290’dan fazla tür yaşar. Yeryüzüne dağılmış olan türlerin olağanüstü çeşitliliği sınıflandırmada büyük bir karmaşa yaratır. Amphipoda takımında fosilleşme zayıftır; bugüne değin yalnızca altı cinsin fosillerine rastlanmıştır. Bu fosillerin en eski tarihlisi, Üst Eosen Bölümden (yaklaşık 43-38 milyon yıl önce) kalma Baltık kehribarlarında bulunan Paleogammarus’tur ve çok daha yakın zamanlarda yaşamış Crangonyx cinsine çok benzer.
