Anadili nedir, ne demektir? Anadili ile ilgili genel bilgiler ve dünyadan örnekler
Anadili, insanın içinde doğup büyüdüğü aile ya da toplum çevresinde ilk öğrendiği dil. Anadili, bir insan topluluğunun ortak dil olanaklarının tümü biçiminde de tanımlanabilir. Bir ulusun anadili, o ulusun düşünce sistemini yansıtır. Çünkü insan dille düşünür. Anadili, politik baskılar, dinsel ve kültürel nedenlerle, tarihin bazı dönemlerinde etkinliğini yitirir gibi olmuştur (Latincenin Avrupa’da, Farsça’nın Selçuklularda, İngilizcenin Kuzey Amerika, Avustralya, Afrika ve Asya’nın geniş bölümlerinde anadillere karşın yaygınlık kazanması gibi).
Ancak Avrupa’da Rönesans’tan sonra yazarların (Dante, Ronsard vb) ve din adamlarının (Luther) girişimleriyle anadiline dönüş görüldü. Bu akım temel din kitaplarının anadile çevrilmesi, edebiyat eserlerinde anadilin kullanılması biçiminde gelişti. İkinci aşamada anadili yabancı dillerin etkisinden ve baskısından kurtarma ve arındırma çalışmaları yapıldı.
Türkiye’de bu akım, Karamanoğlu Mehmet Bey’in devlet toplantılarından, dinsel toplantılara kadar her yerde Türkçe konuşulması emriyle (1277) başlamış, Cumhuriyet’ten önce kimi yazar ve dergilerin etkisi, Cumhuriyet’ten sonra, Türk Dil Kurumu ile sürmüştür. Anadili genellikle ülkelerin ulusal ve resmi dilidir. Ancak başka durumlar da görülür. Bugün gelişmekte olan bazı ülkeler, bağımsızlıklarına kavuştuklarında, çok sayıda yerli anadilin oluşu yüzünden eski sömürge yönetiminin dilini resmi dil olarak seçmek durumunda kalmıştır (Liberya ve Gana’da İngilizcenin kullanışı gibi). Yine de uluslar anadillerini korumaya yönelik çalışmalar yapmaktadırlar.
