Anadolu Hisarı nerededir? Anadolu Hisarı’nın yapılma sebebi, tarihçesi, kimin tarafından ne zaman yaptırılmıştır? Anadolu Hisarı hakkında bilgi.
Anadolu Hisarı; İstanbul’da, Boğaziçi’nin Asya kıyısındadır. Göksu Deresi’nin denize döküldüğü nokta ile Boğaz’ın çıkıntılarından birinin meydana getirdiği üçgen üzerinde kurulmuştur. Bugün, hisarın dış duvarları kıyıdan, biraz içeride kalmıştır, yapıldığı tarihlerde bu dış duvarın denize kadar uzandığı anlaşılmaktadır. Hisarın güney yönünde bulunan meydancık, Göksu Deresi’nin getirdiği killi çamur tabakasından meydana gelmiştir.
Boğaziçi’nin güzelliğine ayrı bir Orta Çağ heybet ve güzelliği ekleyen Anadolu Hisarı yapıldığı günden bugüne kadar Güzel Hisar, Güzelce Hisar, Yeni Hisar, Yenice Hisar, Akça Hisar gibi çeşitli adlarla anılmıştır.
Anadolu Hisarı Yıldırım Bayezit tarafından, Niğbolu seferinden döndükten sonra yaptırılmıştır. Hisarın bulunduğu nokta Boğaziçi’nin en dar yeridir. Karadeniz’den Marmara’ya kadar birçok girinti ve çıkıntılar teşkil eden Boğaz’ın genişliği burada 780 metredir. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’un kuşatılması sırasında, Rumeli Hisar’ını yaptırırken, Anadolu Hisar’ına da bazı ilaveler yaptırmış, içine asker koyarak top yerleştirmiştir. istanbul’un zaptında, Rumeli Hisarı ile birlikte Boğaz’ın Osmanlı hakimiyeti altında tutulmasında önemli vazife görmüştür. Daha İstanbul alınmadan bile, mesela, Sultan II. Murat zamanında, Varna’ya kadar ilerlieen Macar ordusuna karşı koymak üzere Anadolu’dan Trakya’ya sevk edilen askerin Boğaz’dan geçirilişinde Anadolu Hisarı çok faydalı olmuştur (1444).
İstanbul alındıktan sonra da Anadolu Hisarı, Karadeniz yönünden gelecek saldırmalara karşı savunma vazifesi görmek üzere teçhiz edilmiştir.
Hisarın kalesi ve surları, kayalık bir tepe üzerine kurulmuştur. Hisar, dış kale duvarları, iç kale; duvarları ve kuleleri olmak üzere üç kısımdır. Dış kale duvarları birçok kemerleri bulunan bir sur halindedir. Kuzeydoğu ve güneydoğu yönlerinden asıl kaleye bağlıdır. Bu surların boyu kuzeyden güneye kadar 80, doğudan batıya kadar da 65 metredir. Duvarlarının kalınlığı, 5-2 metre arasında değişir, üzerinde, yer yer mazgallar ve korkuluklar vardır. Dış kale surlarının üzerinde, kuzeyde, kuzeybatıda ve doğuda üstüvane şeklinde üç kale yükselir. Surları korumak için yapılan, bu kulelerin herbiri ayrı ayrı boyda yapılıştadır. Batıdan kuzeye doğru sıralanır, hisara hem bir şekil güzelliği verir, hem de heybetlendirir.
Hisarın batı yönünden doğru, birinci kulenin kutru 4,75 metredir. Duvarlarının kalınlığı ise 2 metredir, ikinci kulenin kutru 7,5 metre olduğu için birincisine nisbetle daha büyüktür. Bu kule, tamamen hisarın doğusuna hakimdir. Dört ayrı kat halinde yükselir, iç kısımda bulunan ahşap bir merdivenle bu katlara çıkılır. Her katta dışarıya doğru açılmış mazgallar göze çarpar. Üçüncü kule, Hisarın kuzeyinde, bir kayalık üzerindedir. Üç katlı olan bu kulenin çapı 6 metredir.
Anadolu Hisarı (Kaynak: wikipedia.org)
Hisarın dış surlarında bulunan birçok deliklerin bir kısmı düz, bir kısmı eğridir. Bu deliklere vaktiyle toplar yerleştirilirdi. Evliya Çelebi’nin yazdığına göre, bu toplar hem karşıda bulunan Rumeli Hisarı’na doğru, hem de güney-batıya doğru ateş ederlerdi.
Anadolu Hisarı’nın yapılış şekline gelince, asıl kale duvarları yontulmuş blok taşlardan, diğer kısımları basit fakat sağlam bir şekilde yapılmıştır. Blok taşların araları harçlarla doldurulmuştur. Yer yer tuğla örmelerine de raslanır.
İç kale duvarları asıl kalenin kuzey-batı ve kuzey-doğu köşelerini birbirine bağlar. Bu duvarların kalınlığı 2-3 metre arasındadır. Duvarın üzerinde yuvarlak bir yol vardır, bu yolu mazgalların korkulukları korur. İlk yapıldığında köşe kulelerinin üzerinde kurşun kaplı kubbeler olduğu sanılmaktadır.
Hisardaki yollar, kapılar, duvarları birleştiren kuleler, o çağın savaş tekniğine göre yapılmıştır. Kalenin ilk inşasında düşünülen vazifesi Boğaz’ın Anadolu kıyısına düşmanın bir çıkarma yapmasına ve yerleşmesine engel olmaktı. Hisarın asıl kalesi, yüksek ve heybetlidir.
Hisarda, temelden başlıyarak, önce dört köşeli bir zemin kat gelir. İlk yapılışında üst katlara bu zemin katın içinden çıkılırdı. Dışarısı ile hiçbir bağlantısı yoktu. Bugün ise bu kaleye, güney-batı yönünde sonradan açılmış bir kapıdan girilir.
Bazı tarihçiler Anadolu Hisarı’nın, daha önce Bizanslılar tarafından İupiter adına inşa ettirilen mabedin yıkıntıları üzerine yapıldığını yazarlarsa da Prof. Albert Gabriel’in, «Boğaziçinde Türk Kaleleri», adlı eserinde belirttiğine göre, Anadolu Hisarı’nın her hangi bir tarafında eski bir Bizans eserinin varlığını ortaya koyacak bir belirti yoktur. Yalnız, Hisar’ın yakınlarında Neau Soklaria adında bir site vardı. Bazı tarihçiler de Anadolu Hisarı’nın Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa ettirildiğini yazmışlarsa da bunun gerçekle hiçbir ilgisi yoktur. Bu iddia olsa olsa, Fatih’in İstanbulu fethi sırasında Anadolu Hisarının onarmasından ve bazı ilaveler yaptırmasından doğmuştur.
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde şöyle diyor: «Deniz kenarında, Göksunun denize karıştığı yerde, bir kaya üzerinde olup Yıldırım Bayezit Han binasıdır. Küçük, fakat metîn bir kaledir. Çevresi 20 bin adımdır. Batıya bakan bir kapısı, içinde asker evleri, iki yüz kadar timar neferi vardır.»
Aşıkpaşa Zade de yapılış zamanını şöyle anlatır: «Bayezit Han büyük asker topladı. Kocaeli’nden Bursa’ya çıktı. Yahşi Bey’i göndererek Şile Hisarını anlaşma ile aldı. Bayezit Han, Bursa’dan Boğazkesen’e gelerek bir Hisar yaptırdı. Adına Güzelce Hisar derlerdi. İçine asker koyup gitti (1391).» Nişancı Mehmet Paşa tarihinde ise hisarın inşa tarihi 1395 yılı olarak gösteriliyor ve şöyle deniliyor : «Niğbolu savaşından dönen Yıldırım Bayezit Han, Güzelce Hisar’ı yaptı, Bizans İmparatoruna bir elçi göndererek, İstanbul’un anahtarının kendisine verilmesini istedi. Bunun üzerine, şu esaslar üzerine uyuşuldu : İmparator beş sene vergi vermeyi, Galata’daki Müslümanların bir cami yapmalarını ve bir kadı gönderilmesini kabul etti.»
Anadolu Hisarı’nın, Timur’la girişilen Ankara savaşından önce bitirildiği anlaşılmaktadır. Çünkü Bayezit’in yenilmesi üzerine, oğullarından Süleyman Çelebi, bir süre Anadolu Hisarında oturmuştur. Hisar, İstanbul kuşatılmasına kadar yapıldığı şekli muhafaza etmiştir. Fatih’in yaptığı ilaveler ve yerleştirdiği toplarla kalenin savaş gücü arttırılmıştır. Kuşatma sırasında Rumeli Hisarı ile birlikte Boğaz’ı hakimiyeti altına alan Anadolu Hisarı, böylece, büyük rol oynamıştır.
Kaynak 2
Anadolu Hisarı; İstanbul ‘un Anadolu yakasında, İstanbul Boğazı ile Göksu Deresi arasındaki üçgende kurulmuş Türk döneminden kalma savunma yapısıdır.
İstanbul Boğazı’nın en dar yerinde (780 m) bulunan Anadolu hisarı’nı, 1395’te Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezit yaptırdı. Zaman zaman Güzelce Hisar ya da Yenice Hisar adlarıyla da anıldı. Her ne kadar İstanbul Boğazı’ndan Anadolu yönüne gelebilecek tehlikeleri önlemek için bir ileri karakol olarak yapılmış görünürse de, gerçekte Yıldırım Bayezit’in o tarihlerde İstanbul’un fethine yönelik çalışmalara giriştiği ve bu kalenin yapımıyla Boğaz’ı denetim altına almayı amaçladığı anlaşılmaktadır. İç Kale ve dışındaki surlardan oluşan Anadolu hisarı kayalık bir tepenin üzerine kurulmuştur. Yapının özellikleri ve tarihsel kaynaklardan anlaşıldığına göre İç kale Yıldırım Bayezit döneminde, dış surlar ise Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılmıştır.
İç Kale 8.70×10.50 m ölçülerinde tek bir burçla, dört küçük kule ve iç sur duvarlarından oluşur. Ortadaki burç dört katlıdır ve en üstte bir de terası vardır. Birinci kat üç yönden genişlemekte ve zemin katı 5.20×5.45 m olmasına karşın, birinci kat 6.10×5.75 m’ dir. Daha üst katlarda bu ölçüler yinelenmiştir. İlk üç katın döşemesi ahşap, üçüncü katın ise beşik tonozdur. Burcun basık kemerli giriş kapısı doğu yönündedir. İç Kale surları 2-3 m kalınlı-ğındadır ve İç Kale burcuna doğu yönünde bitişir. İç Kale surlarının üstündeki yol (devriye yolu/seğirdim yeri) çeşitli iniş çıkışlar gösterir ve mazgallarla korunan bu yolun bazı bölümlerde merdivenlerle sürdüğü saptanmıştır. Surdaki köşe kulelerinde üst örgütünün kurşun kaplı çatı olduğu sanılır. Dış surlar ise Anadoluhisarı iç kalesini kuzey, batı ve güneyden çevirir, doğudaki deniz yönünde iç surla birleşir. Köşelerde kulelerle korunan dış sur da hisarın bir bölümü gibi moloz taştandır ve duvarların kalınlığı ortalama 2 m’ dir. Dış surlarında üç önemli kulesi bulunan Anadoluhisarı, bazı bölümleri yıkılmış olarak günümüze ulaşmıştır. Dış suru Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan ve Rumelihisarı ile birlikte İstanbul’un alınmasında Boğaz’ın denetiminde önemli bir işlevi olan Anadoluhisarı, Anadolu Türk mimarlığının kendi türündeki en ilginç eserlerinden birisidir.
