Anayasamıza göre Cumhuriyet’in temel nitelikleri, özellikleri nelerdir? Cumhuriyetle ilgili anayasamızdaki maddeler, hakkında bilgi.
Anayasamıza Göre Cumhuriyetin Temel Nitelikleri
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel nitelikleri anayasamızda açıkça belirtilmiştir:
Anayasamızın 2. Maddesi
“Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.”
Anayasamızın bu maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti’nin temel nitelikleri altı başlık altında toplanabilir:
1. İnsan Haklarına Saygılı Olma
insan hakları evrenseldir. Yani tüm insanlar için geçerlidir. Anayasamızda insan hakları açıkça belirtilmiştir. Bunun yanında çalışma, konut edinme, sağlıklı bir çevrede yaşama, eğitim alma vb. hakların kullanımı da anayasada yer almıştır.
Türkiye Cumhuriyeti insanların sahip olduğu bu hak ve özgürlüklere saygılı olmayı devletin temel nitelikleri arasında saymıştır. Bu haklara anayasa ve yasalarda yer vererek koruma altına almıştır.
2. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Olma
Atatürk milliyetçiliği ırka dayalı bir milliyetçilik değildir. Ülkede birlikte yaşayan, belli bir geçmişi paylaşmış ve gelecekte de birlikte yaşama azminde olan herkes Türk’tür. Türkiye Cumhuriyeti de bu anlayış çerçevesinde etnik kökeni ne olursa olsun tüm vatandaşları eşit kabul etmiştir. Her tür ayrımcılığa karşı çıkmıştır.
3. Demokratik Devlet Olma
Demokrasi, millet egemenliğini esas alan yönetim biçimidir. Demokrasilerde çoğulculuk önemlidir. İnsanlar özgürce düşünüp, özgürce hareket edebilmelidir. Ayrıca demokrasinin sağlıklı bir şekilde işlemesi için eşitlik, düşünce özgürlüğü, seçme ve seçilme hakkı, çoğunluğun kararlarına uyulması ve azınlıkta kalanların hakların korunması gibi ilkelere uyulmalıdır.
Ülkemizde belirli aralıklarla seçimler yapılır. Halk verdiği oylarla yöneticilerini belirler.
4. Laik Olma
Laiklik, din ile devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır. Yasalar dini kurallara değil akla ve bilime dayandırılır. İnanç özgürlüğü devlet güvencesi altına alınır. Hiç kimseye dini inancından dolayı ayrımcılık ve baskı yapılamaz.
5. Sosyal Devlet Olma
Sosyal devlet devletin yaptığı işlerde toplum yararını gözetmesi, ekonomik açıdan zor durumda olanlara yardım etmesi, ihtiyaç sahiplerinin gereksinimlerini karşılaması demektir.
Türk devletlerinde tarih boyunca sosyal devlet ilkesi benimsenmiştir, ilk Türk devletlerinden Türkiye Cumhuriyeti’ne kadar birçok devlet bu anlayışta olmuştur.
Sosyal devlet anlayışımızın gereği olarak; 65 yaşını doldurmuş muhtaç, güçsüz ve kimsesiz vatandaşlarımız ile engelli ve muhtaç vatandaşlarımıza aylık bağlanmaktadır. Bunun yanında eğitim olanağı olmayanlara yardım edilmekte ve kimsesiz çocuklar koruma altına alınmaktadır. Çalışanlar için Emekli Sandığı, Bağ-kur ve SSK gibi Sosyal Güvenlik Kurumları (SGK) kurulmuştur.
6. Hukuk Devleti Olma
Hukuk devleti, devlet işlerinin önceden belirlenmiş hukuk kurallarına bağlı kalınarak yürütülmesi, hukuk kurallarının da evrensel değerlere uygun nitelikte olması demektir.
Ülkemizde yöneticilerde dahil olmak üzere herkes belirlenmiş hukuk kurallarına uymak zorundadır. Yargı bağımsızdır. Yasalar Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenebilir. Yasama, yürütme ve yargı yetkileri birbirinden ayrılmıştır. Yasalar herkese eşit oranda uygulanır.
Anayasamızın Bazı Maddeleri
1. Madde: Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.
Bu madde ile devletin yönetim şekli belirtilmiştir.
2. Madde: Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, mili dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
Cumhuriyetin nitelikleri belirlenmiştir.
3. Madde: Türkiye Devleti, ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütündür. Dili Türkçe’dir. Bayrağı, şekli kanunda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı İstiklal Marşı’dır. Başkenti Ankara’dır.
4. Madde: Anayasanın 1. maddesindeki devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2. maddesindeki cumhuriyetin nitelikleri ve 3. maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.
Devletin rejimi, nitelikleri, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti değiştirilemez kabul edilerek anayasal koruma altına alınmıştır.
5. Madde: Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve hukuk ilkeleriyle bağdaşmayacak şekilde sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.
Devletin temel amaç ve görevleri belirtilmiştir.
6. Madde: Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Türk milleti egemenliğini anayasanın koyduğu esaslara göre yetkili organların eliyle kullanır. Egemenliğin kullanılması hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz.
Egemenliğin kaynağı ve nasıl kullanılacağı belirtilmiştir.
