André Marie Ampère Kimdir? Hayatı, Çalışmaları, Buluşları, Bilime Katkıları

0
Advertisement

André-Marie Ampere kimdir? Fransız fizikçi André-Marie Ampère biyografisi, yaşam öyküsü, çalışmaları ve bilime katkıları hakkında bilgiler.

André-Marie Ampère

André-Marie Ampère Kimdir?

André-Marie Ampère (1775-1836) elektromanyetizma alanındaki öncü çalışmalarıyla tanınan Fransız fizikçi ve matematikçidir. Elektrik ve manyetizma arasındaki ilişkinin anlaşılmasına önemli katkılarda bulunmuş ve modern elektrik teorisinin gelişiminin temelini atmıştır.

Ampère 20 Ocak 1775’te Fransa’nın Lyon kentinde doğdu. Zengin bir tüccarın oğluydu ve babasından matematik ve fen bilimleri alanında sıkı bir eğitim aldı. Ampère erken yaşta matematik çalışmaya başladı ve Paris’teki École Polytechnique’de matematik profesörü oldu.

Ampère, matematik alanındaki çalışmalarının yanı sıra elektrik ve manyetizma çalışmalarına da önemli katkılarda bulunmuştur. Bir elektrik akımının bir manyetik alan ürettiğini keşfetti ve ikisi arasındaki ilişkiyi tanımlamak için Ampère yasası olarak bilinen matematiksel bir formül geliştirdi. Ayrıca, içinden bir elektrik akımı geçtiğinde manyetik alan üreten bir tel bobini olan solenoidi icat etti.

Ampère’in çalışmaları elektrik teorisinin gelişimi üzerinde derin bir etki yarattı ve elektrik motoru ve jeneratör de dahil olmak üzere birçok önemli cihazın yaratılmasına yol açtı. Bugün, SI elektrik akımı birimi olan amper, onun onuruna adlandırılmıştır.

Advertisement

Ampère 10 Haziran 1836’da Fransa’nın Marsilya kentinde öldü. Nispeten kısa yaşamına rağmen matematik ve fizik alanlarında kalıcı bir miras bırakmıştır ve 19. yüzyılın en önemli bilim insanlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Andre-Marie Ampere

Erken Hayatı ve Eğitimi

André-Marie Ampère 20 Ocak 1775’te Fransa’nın Lyon kentinde doğdu. Babası, oğlunun matematik ve bilime olan erken ilgisini teşvik eden müreffeh bir iş adamıydı. Ampère 12 yaşına kadar evde eğitim gördü, daha sonra Lyon’da yerel bir okula devam etti.

Ampère 17 yaşındayken, Fransız Devrimi sırasında Fransız ordusuna mühendis ve bilim adamı yetiştirmek için kurulan prestijli bir yüksek öğrenim kurumu olan École Polytechnique’te okumak üzere Paris’e gitti. Ampère École Polytechnique’de matematik ve fizik okudu ve 1799’da matematik derecesiyle mezun oldu.

Eğitimini tamamladıktan sonra Lyon’a dönen Ampère, burada öğretmen olarak çalıştı ve matematik ve fizik alanındaki araştırmalarına devam etti. 1802 yılında, kısmi diferansiyel denklemler teorisi üzerine bir makale yayınladı ve bu makale ona önde gelen bir matematikçi olarak tanınmasını sağladı.

Sonraki yıllarda Ampère elektrik, manyetizma ve kimya da dahil olmak üzere çok çeşitli alanlarda araştırmalar yapmaya devam etti. Özellikle elektrik ve manyetizma arasındaki ilişkiyle ilgilenmeye başladı ve bu olguyu açıklamak için matematiksel bir teori geliştirmeye başladı.

Advertisement

Çalışmaları ve Bilime Katkıları

Lyon’a döndükten sonra André-Marie Ampère matematik, fizik, kimya ve diğer alanlarda araştırmalarına devam etti. Kısmi diferansiyel denklemler, optik ve denklemler teorisi gibi konularda makaleler yayınladı. Ancak, ona kalıcı bir ün kazandıran elektrik ve manyetizma üzerine yaptığı çalışmalar oldu.

Ampère 1820’de Danimarkalı fizikçi Hans Christian Oersted’in manyetik alanın pusula iğnesini saptırabildiğini gösteren deneylerini okudu. Ampère bu olguya ilgi duydu ve elektrik ile manyetizma arasındaki ilişkiyi incelemeye başladı. Akım taşıyan bir telin manyetik bir alan ürettiğini ve alanın yönünün akımın yönüne bağlı olduğunu keşfetti. Ayrıca aynı yönde akım taşıyan iki telin birbirini çektiğini, zıt yönde akım taşıyan iki telin ise birbirini ittiğini gösterdi.

Ampère’in elektrik ve manyetizma üzerine çalışmaları, başyapıtı olan “Mémoire sur la théorie mathématique des phénomènes électrodynamiques” (Elektrodinamiğin Matematiksel Teorisi Üzerine Hatıra) adlı eserinin 1827’de yayımlanmasıyla sonuçlandı. Ampère bu çalışmasında, elektrik akımlarının davranışını ürettikleri manyetik kuvvetler açısından açıklayan matematiksel bir elektromanyetizma teorisi geliştirdi. Ampère yasası olarak bilinen ve bir akım tarafından üretilen manyetik alan ile akımın kendisi arasındaki ilişkiyi tanımlayan matematiksel bir denklem formüle etti.

Ampère’in çalışmaları elektrik teorisinin gelişimi üzerinde derin bir etki yarattı ve elektrik motoru ve jeneratör de dahil olmak üzere birçok önemli cihazın yaratılmasına yol açtı. Bugün, SI elektrik akımı birimi olan amper, onun onuruna adlandırılmıştır.

Ampère elektromanyetizmaya yaptığı katkıların yanı sıra bilimin diğer alanlarına da önemli katkılarda bulunmuştur. Kristallerin özelliklerini incelemiş ve bazı malzemelerin mekanik gerilime maruz kaldıklarında elektrik akımı üretme yeteneği olan piezoelektrik özelliğini keşfetmiştir. Ayrıca kimya ve biyoloji alanlarında da araştırmalar yapmış ve hayvan davranışlarının incelenmesine önemli katkılarda bulunmuştur.

Ampère’in çalışmaları bilim ve teknolojinin gelişimi üzerinde derin bir etkiye sahiptir ve 19. yüzyılın en önemli bilim insanlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Ölümü ve Mirası

André-Marie Ampère 10 Haziran 1836’da Fransa’nın Marsilya kentinde 61 yaşında öldü. Nispeten kısa süren yaşamına rağmen, matematik ve fizik alanlarında kalıcı bir miras bıraktı.

Ampère’in elektromanyetizma üzerine çalışmaları elektrik teorisinin gelişimi üzerinde derin bir etki yaratmış ve elektrik motoru ve jeneratör de dahil olmak üzere birçok önemli cihazın yaratılmasına yol açmıştır. Matematiksel denklemleri ve formülleri bugün hala elektrik akımlarının ve manyetik alanların davranışını hesaplamak için kullanılmaktadır.

Ampère’in çalışmaları aynı zamanda elektrik yüklü parçacıklar ve elektromanyetik alanlar arasındaki etkileşimin incelenmesi olan elektrodinamik alanının gelişiminin de temelini atmıştır. Bu alanın telekomünikasyon, elektronik ve enerji üretimi de dahil olmak üzere çok çeşitli alanlarda uygulamaları vardır.

Ampère bugün 19. yüzyılın en önemli bilim insanlarından biri olarak anılmaktadır. Matematiğe, fiziğe ve diğer alanlara yaptığı katkılar bilim ve teknolojinin gelişimi üzerinde kalıcı bir etki yaratmıştır ve adı SI elektrik akımı birimi olan amperde yaşamaktadır.

Advertisement


Leave A Reply