Andrzej Wajda kimdir? Andrzej Wajda hayatı, biyografisi, eserleri, filmleri ve sinema kariyeri hakkında bilgi.
Andrzej Wajda; (6.3.1926)
Kuzey Polonya’da Suwalki’de öğretmen bir anneyle subay bir babanın oğlu olarak dünyaya gelen Wajda, çocukluğunu değişik garnizon kentlerinde geçirdi. İkinci Dünya Savaşı’nda Armija Krajowa denilen ulusal Polonya Direniş Örgütüne katıldı. 1945’i izleyen yıllarda, önce Krakova’da resim eğitimi gördü, sonra da Lodz Üniversitesinde 1954’e kadar sinema yönetmenliği okudu. Eğitimine devam ederken 1950/51 yıllarında üç tane kısa metrajlı film çekti, ilk reji asistanlığından sonra yönetmen Aleksander Ford, Wajda’nın 1954’te Pokolerıie (Bir Kuşak) adlı ilk uzun metrajlı filmini çekmesine olanak tanıdı.
1954’ten Sonra: “Polonya Ekolü” Wajda’nın ilk yapıtları, Andrzej Munk ve Jerzy Kawalerowicz adlı yönetmenlerin filmleriyle birlikte “Polonya Ekolü” denilen ekolü kurmuş oldular. Bu akım, devletçe salık verilen sosyalist realizmin devrimci optimizmine ve olumlu kahramanlığına sırt çevirmekle karakterize edilmektedir. Bunun yerine İkinci Dünya Sa-vaşı’nda Almanların Polonya’yı işgalleri sırasında genç neslin travmatik deneyimlerine eğilmektedir bu ekol. Wajda ilk filminde bile o dönemin başlıca konuları “Direnişçi Hareket” ve “1944 Varşova İsyanı”nı işlemekle beraber, onları daha ziyade trajik bir perspektiften ele alır ve bunu bir sonraki filmi Kanal’da (1956) sebatla geliştirir. Gerçekçi, güçlü ifadeli bu yapıtta kahramanlar çaresizliğin cehennemine teslim olurlar. Daha önceki iki filmle birlikte bir tür savaş üçlemesi oluşturan ve Wajda’nm dünya çapında ünlenmesini sağlayan Popiol i diament (Küller ve Elmaslar, 1958) Polonya’nın 1945’ten sonraki yeni yapılanmasının karamsar bir portresini çizer: Savaşın yerini ideolojik kardeş kavgası almıştır. Bu film, savaşın derin izler bıraktığı bir neslin çaresizliğini açıkça gözler önüne sermektedir. 1958 gençliği bu çaresizliğin havasında ve yolunu şaşırmışlığında kendini bulduğunu sanır.
1959’dan Sonra: Tarihi Filmler Film çalışmalarının en önemli konusunu Polonya’nın ulusal trajedisi oluşturuyordu. Tiyatro yönetmeni olarak da başarılı olan Wajda, bu filmleri çekerken hemen hemen yalnız Polonyalı yazarların yapıtlarına başvuruyordu.
1972’den Sonra: Varoluşçu ve Çağdaş Konular 70’li yıllarda Wajda filmlerine felsefi konuları da kattı. Bunların arasında bir örnek sayılabilecek Brzezina (Kayın Ormanı, 1972) ile lirik ve ahenkli bir hava içerisinde yalnızlık, aşk ve ölüm gibi motifleri işledi. Şimdiki zamanda geçen birkaç filminde Wajda, Polonyalı entellektüellerin içinde bulundukları zor koşulları anlattı. Örneğin Dyrygent (Orkestra Şefi, 1979) filminde olduğu gibi.
Filmleriyle Kendi Kimliğini Arayışı
1959 Lotna: Bu filmde savaşın anlamsızlığı bir kısrak örnek alınarak anlatılmaktadır. Bu yapıt 1939 sonbaharında Polonyalı Süvari Birliğinin Alman panzerlerine saldırısını tasvir eden sahneleriyle ünlendi. 1970 Krajobraz po bitwie (Savaş Sonrasından Görünümler): Bu filmde Polonya toplama kampından kurtarılan insanlar mülteci kampına yerleştirilirler. 1965 Popioly (Küller): Napoldon ordusundaki Polonyalı lejyonerleri konu alan barok stilde bir destan. 1975 Ziemia obiecana (Vaadedilmiş Toprak/Vaadler Ülkesi): Bu filmde, 19. yüzyılın sonunda Lodz kentindeki endüstriyel kapitalizm ve burjuva hayat konu edilmektedir.
1976: Sansürle Başının Belaya Girmesi Czlowiek z marmuru (Mermer Adam, 1976) filminde Wajda tarihsel görüş açısından radikal bir çağdaş eleştiri geliştirdi. 50’li yıllarda bir “işçi kahramanı’na ilişkin estetik açıdan ustaca işlenmiş, bir araştırma olan bu film, Stalinizmin acımasız bir bilançosunu sunmakta ve o dönemdeki baskıcı devlet ve parti mekanizmasının günümüze kadar süren etkilerini gözler önüne sermektedir. Her ne kadar bu film de sansürün itirazlarına neden olmuş ve geçici olarak gösterimden kaldırılmışsa da, filmin devamı Czlowiek z zelaza (Demir Adam, 1981), tartışmaları büyük boyutlara vardırdı. Cannes Film Festivalinde Altın Palmiye ödülünü alan bu film, Solidarnosc Sendikasının kurulmasıyla doğrudan doğruya ilintilidir. Polonya Hükümeti sıkıyönetim ilan edince, Wajda 1978’den beri yürüttüğü Polonya Sinema Çalışanları Derneği başkanlığından azledildi.
Wajda bundan sonraki yıllarda Polonya dışında çalışmaya mecbur oldu. Fransa’da, başkaları yanı sıra, Fransız ihtilalci Danton’un yaşamöyküsü Danton’u (1982) ve Dostoyevski‘nin romanından uyarladığı Les Possedes’yi (Ecinniler, 1987) çekti. 1990 yılında Varşova Yahudi Gettosundaki yetimhane müdürünün yaşamöyküsünü anlattığı Korczak adlı filmiyle konu açısından da Polonya’ya döndü. Nastasja (1994), Panna Nikt (Bayan Hiç Kimse, 1996), Pan Tadeusz (1999), Lekcja polskiego kina (2002), Solidarnosc, Solidarnosc (2005), Katyn (2007) daha sonra çektiği filmlerden bazılarıdır.
