Anı Edebiyat Türünün Özellikleri Nelerdir? Anı Yazılarının Örnekleri Nelerdir?

0
Advertisement

Anı türü ile ilgili bilgiler. Edebiyatımızdaki ilk anı örnekleri ve anı türünün özellikleri hakkında ve anı türünün örnek yazarları ve eserleri nelerdir?

Roman Nedir? Romanın Özellikleri ve Türk Edebiyatında Romanın Yeri

Kaynak: pixabay.com

Anı, yaşanmış zamanın izlenim ve etkilerini, olaylara ve kişilere bağlı kalıp doğrulukla anlatmayı amaçlayan yazı türü (hatıra, hatırat). Bu tanımla anı olan her çeşit malzeme, başka bazı yetilerle birleşip edebiyata birçok türüne konu olabilir. Öykü, roman, oyun, deneme gibi edebiyat türleri yaşanırken gözlenmiş gerçeklere ilgisiz kalamaz. Ne var ki bazı anılar böylesine kullanılıp tanınmaz hale getirilirken bir bölümü de doğruluk ve saflıklarını yitirmeden günlük, anı, yaşam ve özyaşamöyküsü (biyografi) biçiminde bağımsız kalır.

Anıları bir edebiyat türü saydıran niteliklerden ilki, anlatılanların başka insanları da ilgilendiren bir genellikte olması; ikincisi anlatılanlara okurların inanabilmesidir. Bu; her şeyi, iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı, güzelle çirkini birlikte anlatma yürekliliğini gerektirir; başka bir özellik, anı sahibi olan kişinin ya siyasal planda ya sanatsal düzeyde kamuya yayılmış bir ün ve değer sahibi olmasıdır. Böylece anılar gerekli ve ilginç, yararlı ve vakitli, yol gösterici ve uyarıcı olurlar. Anıları değerli kılan asıl özelliklerin başında bir edebiyat eseri gibi dil, anlatım, teknik, üslup özgünlüğü ve ustalığı taşıması gelir.

Türkçenin ilk yazılı belgesi olan Göktürk Yazıtları’nda (8. yüzyıl) Bilge Kağan, hükümdar olduğu günden başlayarak yaptıklarını, savaşlarım başarılarını anlatır; biraz söylev niteliğinde bol bol anı malzemesidir sunulan. Babürşah’ın Babürname’si (16. yüzyıl) bu türün seçkin bir örneğidir. Evliya Çelebi’nin (17. yüzyıl) Seyahatname’sinin pek çok sayfasında anı birikimi yer alır. Düzyazının gelişmediği, matbaanın olmadığı, Hıristiyanlıktaki gibi günah çıkarma geleneğinin bulunmadığı eski toplumumuzda anı türünün gelişimi doğallıkla beklenemez. Belki tezkere türündeki eserlerde anı öğelerine biraz rastlanabilir.

Roman Nedir? Romanın Özellikleri ve Türk Edebiyatında Romanın Yeri

Kaynak: pixabay.com

Başka birçok edebiyat türü gibi anı da Batı dünyasına yaklaşma fırsatını bulan Tanzimat yazarlarıyla başlar sayılmalıdır; çünkü gezi notları arasında gezi izlenimlerini de anlatma, anı türünün epeyce uzakta olan biçimidir. Bu arada günü gününe yazılan vakanüvis tarihlerinin bazı sayfalarında da kişisel yaşam izlenimlerine rastlanabilir. Yine de anı türünün edebiyatımızdaki ilk örnekleri Ziya Paşa’nın Defteri-i Amal Muallim Naci’nin Ömer’in Çocukluğu yazılarıdır. Bir ara askerlikle ilgili, daha sonra siyasal anlar öncelik kazandı (Abdülhamit dönemi, İkinci Meşrutiyet sonrası): 20. yüzyılda yaşanmış toplumsal değişiklikler yüzünden anı edebiyatımız zenginleşti. Başlıcaları: Halit Ziya Uşaklıgil, Ahmet Rasim, Hüseyin Cahit Yalçın; Ahmet İhsan Tokgöz, Ahmet Reşit Rey, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Yahya Kemal Beyatlı, Halide Edip Adıvar, Abdül-hak Şinasi Hisar, Falih Rıfkı Atay, Halit Fahri Ozansoy, Yusuf Ziya Ortaç, Ahmet Emin Yalman, M. Zekeriya Sertel, Samet Ağaoğlu, Refik Halit Karay, Fikret Adil, Mehmet Kemal, A. Kadir, Oktay Akbal, Sermet Muhtar Ulus, Melih Cevdet Anday, Balaban, Mehmet Başaran, Talip Apaydm, Muzaffer Buyrukçu, Halikarnas Balıkçısı, Necip Fazıl Kısakürek, Samim Koca-göz, Mahmut Makal, Nadir Nadi, Aziz Nesin, Fikret Otyam, Sevgi Soysal, Haldun Taner, Vedat Nedim Tör, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu…

Advertisement

Leave A Reply