Kurtuluş Savaşımızda ki ayaklanmaların en ünlüsü olan Anzavur Ayaklanmaları hakkında bilgilerin yer aldığı sayfamız. Anzavur Ayaklanması özeti.
Anzavur Ayaklanması Hakkında Bilgi
ANZAVUR AYAKLANMALARI, Kurtuluş Savaşı sırasında Kuvayı Milliye’ye karşı Anzavur Ahmet’in çıkarttığı ayaklanmalar. Anadolu’da Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde oluşmaya başlayan Kurtuluş Savaşı hareketini ve ulusal güçleri yok etmek için İstanbul’da padişahın ve Damat Ferit Paşa Hükümeti’nin yabancı kaynaklarla işbirliği sonucu ilki 1 Ekim 1919-25 Kasım 1919, ikincisi 16 Şubat 1920-16 Nisan 1920’de, Kuvayı Muhammediye ve Kuvayı İnzibatiye adıyla bilinen güçler tarafından çıkarılan ayaklanmalar.
Daha Sivas Kongresi günlerinden başlayarak padişahın ve Damat Ferit Paşa Hükümeti’nin yabancılarla işbirliği yaparak Anadolu ulusal hareketine karşı tüm güçlerini ortaya koyarak verdikleri ölüm-kalım Savaşının bir cephesidir.
Marmara ile Balıkesir arasındaki Biga Bölgesi’nde parlayan ilk Anzavur kımıldanmaları (21 Eylül 1919) bir nabız yoklama niteliğindeydi. Bu ilk hareketten sonra Anzavur, 2 Kasım 1919’da Susurluk’a, 12 Kasım 1919’da Gönen’e girdi. Manyas, Kirmasti (Mustafakemalpaşa), Karacabey, Biga, Ulubat dolaylarını altüst etti. Halkı camilerde ve alanlarda toplayıp Kuvayı Milliye’nin İttihat ve Terakki eşkıyalarının bir uzantısı olduğunu, bu nedenle Yunan kuvvetlerine karşı direnmemelerini aşılamak istedi. Albay Kâzım (Özalp) Bey komutasındaki 61.Tümen’ den ve Bursa’da Bekir Sami Bey komutasındaki 56. Tümen’den bir bölüm askerle, birtakım küçük ulusal güçler 15 Kasımda Susurluk yakınlarında dağıtıldıysa da yeniden toparlanan Anzavur, 16/17 Kasımda Dereikebir’de kesin bozguna uğratılarak perişan edildi.
16 Şubat 1920
İstanbul Hükümeti’nin desteğiyle 16 Şubat 1920’de yeniden ortaya çıktı. Bu kez Gâvur İmam, Şah İsmail gibi eşkıyaları da çevresine toplayarak yeniden Biga, Gönen, Susurluk, Kirmasti, Bandırma dolaylarına yayıldı. 1920’den sonra Düzce dolaylarında da karışıklıklar başlamıştı. Anzavur ve arkadaşları Biga ve Gönen’i ele geçirmek için harekete geçti. 13 Mart 1920’de Edremit kaymakamı, Akbaş Cephaneliği Baskını kahramanı Köprülülü Hamdi Bey ve 21 Kuvayı Milliyeci şehit edildi. Anzavur bunun yanında ulusal güçler aleyhindeki kışkırtmalarını da sürdürüyordu. Yunanlılardan da destek alıyordu. 17 Mart 1920’de 14. Kolordu Komutanı Yusuf İzzettin Paşa’nın çağırısıyla bütün milis kuvvetler Balıkesir’de toplandı. Ali Fuat Paşa komutasındaki milislerle, ulusal güçlerin ve Çerkez Ethem kuvvetlerinin hareketiyle 23 Mayıs saldırısı sonucu ayaklanmacılar ve halife yanlıları bozguna uğradı.
Anzavur İstanbul’a kaçtı. İstanbul Hükümeti tarafından Kuvayı Milliye’ye karşı yürüttüğü mücadele nedeniyle ödüllendirilerek İzmit Mutasarrıflığı’na getirildi.Mayıs-Haziran 1920’de Sakarya dolaylarında yeniden bir ayaklanma örgütlemeye çalışırken Binbaşı Saffet Bey’in (Arıkan) kuvvetlerine yenilmesi üzerine İstanbul’a kaçtı. Daha sonra geldiği memleketi Biga’da 1921 Mayısında bir Kuvayı Milliyeci olan Mehmet Efe tarafından öldürüldü.
Anzavur Ayaklanması Özeti
Anzavur Ayaklanması
Anzavur Ayaklanması, Kurtuluş Savaşı sırasında, Anadolu’daki direnişi kırmaya yönelik iç ayaklanmaların en önemlisidir. Bu ayaklanma nedeniyle. Batı Cephesi’nin oluşturulması ve Yunan işgalinin durdurulması gecikmiştir.
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin İstanbul Hükümeti’nin karşısına güçlü bir iktidar seçeneği olarak çıkmasını sağlayan Sivas Kongresi sonrasında, İstanbul’un Kuva-yı Milliye karşıtı etkinlikleri giderek arttı. Bunların en önemlilerinden biri, Çerkeş asıllı Anzavur Ahmed’i kurulan Kuva-yı İnzibatiye’nin komutanlığına getirerek Kuva-yı Milliye’nin Kuzey Ege ve Marmara bölgelerindeki etkisini kırmaktı. Anzavur Ahmed, Eylül 1919’da Şah İsmail, Cambazlı Hakkı, Kadir, Nuri ve Çerkeş Davud gibi kişileri toplayarak, Manyas yöresinde Kuva-yı Milliye’ye yönelik bir karalama kampanyası başlattı. “Kuva-yı Milliye’nin ülkeyi felakete sürükleyen İttihatçılığın devamı olduğunu” ileri sürüyor, kendisinin saltanat ve hilafet adına hareket ettiğini duyuruyordu. Bu yolla önemli bir kuvvet topladı.
Anzavur Ahmed, aynı ay içinde, henüz güçsüz olan Kuva-yı Milliye‘nin uzlaşma önerilerini de reddederek Gönen ve Manyas yoluyla Susurluk’a geçti, Balıkesir’in kuzeyinden Bursa’ya yöneldi. Bu sırada Çerkeş Davud ve Feryad da Karacabey’de ayaklanarak kasabada duruma egemen oldular. Ayaklanmacılarla Yarbay Rahmi Bey komutasındaki ilk çatışma burada oldu. Ayaklanmacılar Karacabey’i terk etmek, Deliormanlar’a çekilmek zorunda kaldı. Ama düzenli ordu birlikleri, Anzavur Ahmed’in kuvvetlerini izlemek ve bastırmakta önemli bir başarı sağlayamadı. Bunun üzerine, o sırada Salihli cephesini tutmakta olan Çerkeş Ethem’e bağlı Kuva-yı Seyya-re’nin yardımı istendi. Çerkeş Ethem, Mustafakemalpaşa’nın (Kirmastı) Söğütalan köyünde üslenen Anzavur Ahmed’in üzerine yürüyerek, ayaklanmacıları Ekim 1919’da yenilgiye uğrattı. Birinci Anzavur Ayaklanması böylece sona erdi. Kaçmayı başaran Anzavur Ahmed, Kasım 1919’da yeniden çetesini kurdu.
Ayaklanmanın Sonlanması
Şubat 1920’de, bu kez Gâvur İmam adlı başka bir ayaklanmacının desteğini alan Anzavur Ahmed, kısa süre önce Gâvur İmam’ın ele geçirdiği Biga’ya geldi. İstanbul Hükümeti de Anzavur’u “mirimiran” rütbesiyle Balıkesir valiliğine atadı. Nisan 1920’de, önemli bir kuvvet toplamış olan Anzavur ve Gâvur İmam Gönen, Bandırma ve Karacabey’i ele geçirerek Bursa’ya yöneldiler. Üzerlerine gönderilen birlikleri yenilgiye uğratarak, çekilmek zorunda bıraktılar. Bunun üzerine Heyet-i Temsiliye’nin görevlendirdiği Miralay Kâzım Bey (Özalp) Çerkeş Ethem’den yardım istedi. Çerkez Ethem, Anzavur Ahmed’i, bir önceki ayaklanmada olduğu gibi, Mustafakemalpaşa yakınlarında, Susurluk yolu üzerindeki Yayaköy’de bastırdı (Nisan 1920). Zorlu bir çatışmadan sonra Anzavur’un kuvvetleri dağıtıldı; ayaklanmanın ileri gelenleri Bandırma’ya çekildi. Çerkez Ethem de onları izleyerek Bandırma’yı, Gönen’i ve son olarak da aylardır Gâvur İmam’ın elinde tuttuğu Biga’yı geri aldı. Bu, Anzavur’un ayaklanma girişimlerinin de sonu oldu.
