Aral Gölü Nerededir? Konumu ve Özellikleri, Kuruması Hakkında Bilgi

Aral Gölü nerededir? Aral Gölünün yüzölçümü, özellikleri, kurumasının nedenleri, iklim koşulları, Aral Gölü hakkında bilgi.

Kaynak: commons.wikimedia.org

Aral Gölü

Aral Gölü; Kazakistan-Özbekistan arasında göldür. Asya’nın Hazar Denizi’nden soma ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüdür. Yüzölçümü 66.457 km2, uzunluğu 428 km, genişliği 283 km, en derin noktası 68 m. Hazar Denizi’nin 281 km doğusunda, Kuzeydoğudan Sri Derya, güneyden Amu Derya ırmaklarıyla beslenmesine karşın, yoğun buharlaşma nedeniyle, tuzluluk oranı (binde 10.7) yüksektir.

Kıyıları, bozkır ve çölle kaplı olduğundan, yalnızca güneyi yerleşime elverişlidir. Doğu kıyılarında küçük, batı ve kuzey kıyılarında daha büyük adalar vardır. Kışın ısı 0°C’nin altına düştüğünden kıyılarında buzlanma görülür. Balık (sazan, levrek, turna, mersin, barbel), doğal kaynaklar (sodyum sülfat, magnezyum sülfat) açısından zengindir. Aralsk (kuzeydoğuda) Muynak (güneyde) başlıca büyük endüstri merkezleridir. Çöl-kara ikliminin egemen oluşu, ısı ve su sıcaklıklarında (yaz-kış arasında) büyük farklılıklara yol açar: Yazın ısı ortalaması 23°-26°C, su sıcaklığı 22°C-25°C; kışın ısı ortalaması -6°, -12°C, su sıcaklığı -2°, 1°C. Yıllık ortalama yağış tutarı ise ender olarak 100 mm’nin üzerinde çıkar. Ancak Sovyet Hükümeti’nin, 1960’larda Amu Derya ve Sri Derya ırmaklarının yataklarında değişiklikler yaparak sulama kanalları açması, Aral’ın her geçen yıl su hacminin küçülmesine yol açtı. 1960’tan bu yana, yüzeyi % 40 oranında alçalırken 25.000 km2’lik tuzlu bir çöl ortaya çıktı. Bu olgu sonucunda, şiddetli rüzgârlarla süreklenen tuzlu kumlar, göl havzasının verimli tarım alanlarını kaplamakta, üretimi tehlikeye sokmaktadır. Eski SSCB’nin pamuk üretiminin % 90’ını, sebze-meyve üretiminin % 55’ini, pirinç üretiminin % 40’ını karşılayan havza, göle yeni su kaynakları aktarılmaması halinde yakın bir gelecekte çölleşecektir.

Kurumanın sebepleri

Aral Gölü’nün kurumasından önce Hazar Denizi, Superior Gölü (Kuzey Amerika) ve Victoria Gölü’nden (Doğu Afrika) sonra dünyanın dördüncü büyük gölüydü. Aral Gölü’nün kuruması 1960’larda başladı. O zaman, Seyhun ve Ceyhun nehirlerinin sularının çoğu, Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan’ın güneyindeki ihtiyaçlar için kanallarla alındı ve sulama için kullanıldı. Sonuç olarak, göl suları önemli ölçüde geriledi ve arazi tuz ve diğer kimyasallarla kaplandı. 1993 yılında Uluslararası Aral Gölü’nü Koruma Fonu kuruldu. Şimdiye kadar bu fon aracılığıyla 300’den fazla proje hayata geçirildi. Bu fonun kurucuları, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan’dır.