Bilimsel araştırma desenleri nelerdir? Kesitsel desen, boylamsal desen, sırasal desen nedir, hakkında bilgi.
Gelişim psikolojisinde yapılan çalışmaların amacı, doğumdan ölüme kadar yaşa bağlı olarak meydana gelen değişiklikleri belirlemektir. Buradaki amaç, bireyde meydana gelen değişikliklerin yaşa mı, zamana mı yoksa nesil farklılığına mı bağlı olduğunu tespit edebilmektir. Bu nedenle yapılan çalışmalarda kullanılan araştırma yöntemi ne olursa olsun farklı yaş gruplarındaki denekleri değişik şekillerde düzenleyerek farklı araştırma desenleri oluşturulmuştur. Bu araştırma desenleri kesitsel, boylamsal ve sırasal desen olmak üzere üç grupta ele alınır:
1. Kesitsel Desen
Kesitsel desen aynı zaman süresi içinde, farklı yaş gruplarından insanlar ile yapılan çalışmadır. Kesitsel desen ile yapılan araştırma çalışmalarında genellikle her denek için tek bir ölçüm yapılır. Bu tür araştırma çalışmaları birbirinden farklı yaş gruplarından bireylerin belli bir gelişimsel özellik açısından farklılık arzedip-etmediğini anlamak amacıyla yapılır. Kesitsel desen belli bir zaman diliminde sözkonusu özellik açısından farklı yaş gruplarını karşılaştırmaktır.
Kaynak : pixabay.com
Örneğin; RAM’ da öğretmen olarak çalışan Seçil Hanım 6 yaşındaki çocuklarla, 11 yaşındaki ergenlerin zihinsel olarak farklılıklarını belirlemek üzere yaptığı çalışmada, 6 yaşındaki çocukların bir ana okulunda, 11 yaşındaki ergenleri ise bir ilköğretim okulundan seçmiştir. Seçil Hanım Denver gelişim testiyle bilişsel gelişimlerini ölçmüştür. Bu çalışmada Seçil Hanım’ın kullandığı araştırma deseni kesitsel desendir.
2. Boylamsal Desen
Boylamsal desen aynı deneklerin yıllar boyunca tekrar tekrar incelenmesidir. Boylamsal çalışmalar kesitsel araştırmalardaki değişimin kaynağının yaş mı? yoksa kuşak farkından mı? meydana geldiğini ayırt etmeyi sağlar. Boylamsal çalışmalarda aynı doğum bölüğünden deneklerden tekrarlanan ölçümler alındığı için kuşak farkı da olmayacak, dolayısıyla kuşakları etkileyen faktörler sabit tutularak kontrol altına alınmış olur.
Boylamsal araştırmaların şu dezavantajları vardır:
- Boylamsal araştırmalar uzun yıllar aldığından dolayı ekonomik değildir.
- Uzun araştırma süresi içinde denekler ölebilir, taşınabilir.
- Ölçüm araçları gelişen teknoloji karşısında eski ve demode kalabilir.
- Tek bir doğum bölüğü ele alındığından dolayı genellenebilirliği düşük olabilir.
Örneğin; Bir araştırmacı yaptığı bir çalışmada yaşlıların zeka düzeyini yaşla birlikte değişme gösterip göstermediğini incelemeyi amaçlamıştır. Bu nedenle araştırmacı her denek için farklı yaşlarda üç ayrı gözlem yapmış ve aynı yaş grubundan seçilen deneklerle çalışmıştır. Bu çalışmada araştırmacının kullandığı araştırma deseni boylamsaldır.
Kaynak : pixabay.com
Boylamsal ve kesitsel desenler insan gelişimi konusunda gözlem yapma ve veri toplamanın temel yollarıdır. Araştırmacı, verileri ilişkisel ya da etkensel tekniklerle elden geçirerek, niceliksel olarak değerlendirilmiş değişkenler arasında var olan anlamlı ilişkileri ortaya koyabilme fırsatı bulur.
3. Sırasal (Ardışık) Desen
Boylamsal ve kesitsel desenlerin ortaya çıkardığı sorunları aşmak için, her iki desenin bir arada bulunduğu sırasal desen kullanılır. Bu desenle farklı yaş gruplarının tekrar tekrar test edilmesi mümkün olmaktadır. Böylece hem kuşak farklılıkları sorunu ortadan kaldırılmış, hem de tek bir doğum bölüğü nedeniyle ortaya çıkan genelleme sorununa çözüm bulunmuş olmaktadır.
Kaynak : pixabay.com
Örneğin; Bir araştırmada, yaşlıların zeka düzeyinin yaşla birlikte değişme gösterip-göstermediğini incelemek amacıyla her denek için tek bir gözlem yapılmış ve farklı yaş gruplarından seçilen denekler karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada araştırmacının kullandığı araştırma deseni sırasaldır.
