Arılar nasıl yaşar, nasıl bal yaparlar? Arılar nasıl petek yaparlar? Arıların petekleri neden altıgendir? Yavru arılar nasıl büyür? Arıların çeşitleri, arılar hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Arı Balı Nasıl Yapar?
Arının sindirim sistemi ağızdan başlar, anusta sona erer. Ağızdan başlayan yemek borusu karın kısmında iki şişkinlik yapar: Bunlardan birincisi arının bal midesi, ikincisi de asıl midesidir. Hayvan emdiği balözlerini birinci midesine depo eder, sonra bunu, sindirim sularıyla karıştırarak önceden yaptığı peteklerin içine püskürtür. Arı bu balı kışın kendisine ve yavrularına yiyecek olarak saklar.
Arılar Neden Peteklerini Altıgen Yaparlar?
Yeryüzünde arılar kadar sistemli bir şekilde ve durup dinlenmeden çalışan hayvan yok diyebiliriz. Toplum halinde yaşamaları, aralarında iş bölümü yapmış olmaları, yumurtadan çıktıkları günden öldükleri güne kadar bir an bile durmadan çalışmaları insanlara örnek olacak bir özelliktedir. Arıların her biri kendisine düşen görevi en mükemmel şekilde yapmaya çalışır. Bunu başaramazsa öteki arıların kendisini ölümle cezalandıracaklarını bilir. Bu bakımlardan, arıların hayatını yakından inceleyen bilim adamları bugün bile bu çalışkan böceklerin hayatlarının her safhasını şaşırmaktadırlar.
Arı sadece çalışkan bir işçi olmayıp, aynı zamanda usta bir mühendistir de. Mesela kovanının içini, peteklerini yaparken peteklerin mümkün olduğu kadar çok sayıda olması, her peteğin arasında boş yer kalmaması için petekleri altıgenler şeklinde yapar. Her peteğin genişliği ötekinin tıpatıp aynıdır. Biyoloji bilginlerinin yakın zamana kadar merak ettikleri şey de arıların uçarlarken kovanlarını nasıl buldukları, birbirlerine bal alacakları çiçeği nasıl tarif ettikleriydi. Uzun süren gözlemler sonunda bu mesele halledildi.
Arı, kovanını, bulunduğu yerin güneşle yaptığı açıyı göz önünde tutarak bulur. Öte yandan, çiçek tozu yüklenip kovana dönen bir arı arkadaşlarına çiçeklerin bulunduğu yeri, havada kovan, güneş ve çiçeğin bulunduğu yerler arasındaki açıları belirten daireler çizer biçimde uçarak anlatır.
Arının İç Organları
Arının solunum aygıtı karın halkalarının (son halka hariç) alt yanlarındaki ikişer hava deliğine açılan hava keselerinden ibarettir. Bu hava keselerinin göğüse, ayaklara, kanatlara ve başa giden özel boruları vardır. Bu boruların etrafındaki boşluklarda serbest olarak hayvanın kanı dolaşır. Arının kanı plazma ile akyuvarlardan meydana gelmiştir, alyuvar yoktur. Arının sırtında bulunan boğum boğum bir damar hayvanın kalbini meydana getirir. Boğumun sıklaşıp genişlemesiyle kan vücut içinde pompalanır.
Arıların sinir sistemi sinir tellerinden ve bir takım düğümcüklerden meydana gelmiştir. Başta ve göğüste birer, karında 4-5 çift sinir düğümü vardır. Baş düğümleri sadece sırtta bulunur, diğerleri karın tarafındadır. Göğüs ve baş düğümleri halka şeklinde sinir telleriyle bağlanmıştır. Bu halkaların içinden de yemek borusu geçer. Baştaki düğümler beyin görevini görür.
Arıların Yaşayışı
Arıların hayatı çok ilgi çekicidir, çünkü toplum halinde yaşarlar. Her kovan kendi başına bir toplum meydana getirir, bu toplumda da her ferdin önceden belirtilmiş görevi vardır. Kovanlarda 50-80 bin kadar arı bulunur. Küçük kovanlarda bu sayı daha azdır. Her kovanda üç çeşit arı bulunur: Arı beyi, işçi arı, erkek arı.
1- Arı beyi (Kraliçe Arı) : Her kovanda bir arı beyi (Kraliçe Arı) bulunur. Buna «kraliçe» de denir. Adı «bey» olmasına rağmen arı beyi dişidir ve bütün görevi nesli çoğaltmaktır. Kanatları öteki arılarınkinden daha kısa, karın kısmı daha uzundur. Kovanda kendine ayrılmış özel bir peteği bulunur. Görevi sadece yumurta yumurtlamaktır. Günde 2-3 bin kadar yumurta veren arı beyini işçi arılar ağzına özel olarak hazırladıkları balözü vererek beslerler. Çıkan yumurtaların bir kısmı döllenmiş, bir kısmı da döllenmemiştir. Döllenmemişlerden erkek arılar, döllenmişlerden de işçi arılar çıkar. Arı beyi 4-5 yıl kadar yaşar.
2- Erkek arı: Balözü ve çiçek tozu almak için özel organları yoktur. Bu arıda iğnede bulunmaz. Yaz sonunda işçi arılar erkek anları yakalayıp kovandan dışarı atarlar. Öte yandan, arı beyi de bir gece uçuşuna çıkar. Erkek arılar onun peşine takılırlar. İçlerinden biri arı beyini döllendirir, hemen sonra da ölür. Ötekiler de işçi arılarla çarpışırlar. İşçiler bunları öldürürler, kovanda kalanları öldürüp dışarıya atarlar.
3- İşçi arılar: Boyları öteki iki çeşit arılarınkinden daha küçüktür. Kovandaki arıların onda sekizi işçi arıdır. Kışın 5-6 ay, yazın da 1,5 ay kadar yaşarlar, kısır olduklarından yumurtlamazlar.
Arı beyi (kraliçe arı) kovana döndüğü zaman yumurtalarını yumurtlamaya başlar. Şayet arı beyi ihtiyarlamışsa hep döllenmemiş yumurta yumurtlar. Böylece erkek arılar doğar. Halbuki kovana erkek arıdan çok işçi arı lazımdır. Bunun üzerine kovana yeni bir arı beyi yerleşir, eskisiyle bunun arasında bir çarpışma başlar.
Yavru Arılar Nasıl Büyür?
Arı beyinin yumurtladığı yumurtalar üç gün içinde patlar, içinden kurtçuk şeklinde yavrular çıkar. İşçi arılar başlarındaki bezden çıkan süt koyuluğundaki besleyici sıvı ile kurtçukları beslerler. Böylece, kurtçuklar hızla büyümeye başlar. O kadar ki ağırlıkları üç günde bir kat artar. Kurtçuklar bir hafta sonra bal ve çiçek tozu yemeye başlar.
İşçi arılar kurtçukların bulunduğu peteklerin ağzını balmumu ile örterler. Kurtçuk içeride tostoparlak kıvrılır kalır. Ömrünün 8-10 gününü böylece ağzı kapalı bir petek içinde geçirdikten sonra ergin bir arı halini alır, peteğin ağzını delerek dışarı çıkar. Bu çıkan bir işçi arıysa ilk üç gün etrafı temizler, yeni çıkan kurtçukları çiçek tozları ile, başındaki bezelerden saldığı özel bir sıvı ile besler. Sonra birkaç gün kovanın daha başka iç hizmetlerini görür. Öteki arıların getirdiği bal, çiçek tozu gibi maddeleri peteklere doldurur, kovanın bozuk yerlerini onarır. Bir müddet kapıda nöbet bekler, kanadlarını çırparak içerisini havalandırır. Birkaç deneme uçuşu yaptıktan sonra da dışarı çıkar. Artık ömrünün sonuna kadar çiçekten çiçeğe uçacak, bal toplayacaktır.
Kovanda yeni bir arı beyi çıkınca eski arı beyi yenisiyle savaşmak zorunda kalır. Savaşı kim kazanırsa kovanın yeni beyi o olur. Ötekisi ölmediyse etrafına topladığı bir kısım arılarla beraber kovandan ayrılır. Bunlar bir ağaç dalında üst üste konarak toplanırlar. Durmadan vızıldıyan bu salkım şeklindeki arı topluluğuna «oğul» denir. Arıcılar bunları özel torbalar içine alarak az ileride hazırladıkları yeni bir kovana yerleştirirler.
Bal Yapan Arılar
Sonbahar gelip de havalar serinlemeye başlayınca arılar içleri balla dolu peteklerin ağzını mumla örterler, kışın kullanmak için saklarlar. Bu petekler çıkartılarak İçindeki bal alınır. Fakat balın hepsi alınırsa, o zaman arılara kışı geçirmeleri için yiyecek bal kalmaz. Bunun için bir miktar balı kovanda bırakmak gerekir. Kışın soğuk havalarda arılar birbiri üstüne yığılarak soğuktan korunurlar, balla beslenirler.
Arılar sadece bal yapmaları bakımından değil, aynı zamanda bitkilerin döllenmelerini sağlamları bakımından da faydalıdır. Meyve ağaçları çiçeklerine konup çiçek tozlarını taşıyan hayvanların dörtte üçünü arılar meydana getirir.
Arı Çeşitleri
Bal arılarının İtalyan, Kıbrıs ve Kafkasya arıları gibi bazı çeşitleri vardır. Bunlardan İtalyan ve Kıbrıs arıları sarı, Kafkasya arıları da siyahtır. Öteki arı cinsleri arasında yaban arıları, eşek arıları ve «bambul» denilenleri en tanınmışlarıdır. Bunlar bal yapmazlar.
Eşek arısı boynunun bal arısından daha büyük, karın halkalarından birinin sarı, birinin siyah olmasıyla ayırdedilir. Eşek arıları da kendi aralarında düzenli bir toplum hayatı yaşarlar. Yuvalarını ağaç kovuklarına, duvar oyuklarına, saçaklara saplı küçük petekler halinde yaparlar. Dişi eşek arılarının karınlarının son halkasında iğne vardır. Soktukları zaman bal arısından çok daha şiddetli ağrı ve sancıya sebep olurlar. Eşek arıları bal arılarının düşmanıdırlar.
